Mleko dla niemowląt
Mleko dla niemowląt – naturalne czy sztuczne? Wiele kobiet niepokoi się, że może mieć trudności z wytworzeniem odpowiedniej ilości mleka dla swojego dziecka. Szczególnie, jeśli zakończenie ciąży nastąpiło przez cesarskie cięcie, ale nie tylko w tych wypadkach. Martwią się wówczas, że będą zmuszone karmić dziecko sztucznie.
Dobrze jest wiedzieć, że około 16-22 tygodnia ciąży rozpoczyna się pierwszy etap produkcji pokarmu tzw. Laktogeneza I, a wydalenie łożyska jest sygnałem do uruchomienia produkcji pokarmu. Dobrze jest również wiedzieć, że po pierwszych kilku dniach znacząca część odpowiedzialności za produkcję pokarmu w piersiach mamy spada na dziecko. Dlatego bardzo ważne jest, by przy jakichkolwiek początkowych trudnościach bardzo profesjonalnie diagnozować kompetencje noworodka. [1]
Mleko dla niemowląt
Zgodnie z zaleceniami WHO pokarmem pierwszego wyboru dla noworodka jest mleko własnej mamy (mm, mleko mamy, ang. mother milk). Zdecydowana większość matek może karmić piersią. Niestety grupa noworodków z różnorodnymi, początkowymi trudnościami w samodzielnym pobieraniu pokarmu z piersi stale rośnie. Dlatego by karmienie naturalne mogło trwać odpowiednio długo tak ważna jest profesjonalna diagnoza wczesnych problemów. [2]
Bezpośrednio po urodzeniu dziecka, noworodek powinien zostać przystawiony do piersi matki, aby w kontakcie skóra do skóry (STS) otrzymał pierwszy pokarm – siarę. Jeżeli istnieją przeciwwskazania medyczne po stronie dziecka uniemożliwiające jego kontakt z matką i pierwsze karmienie, wówczas matka może i powinna odciągnąć siarę, żeby podać ją dziecku. W sytuacji, gdy matka nie może (np. brak kontaktu z dzieckiem) lub nie chce karmić bezpośrednio z piersi, wówczas może karmić odciągniętym pokarmem. Niezbędna jest wtedy stymulacja laktacji. [3]
Zanim jednak zdecyduje się zostać mamą karmiącą piersią inaczej (KPI) powinna zostać poinformowana, że karmienie wyłącznie odciągniętym pokarmem nie jest łatwe i warto dołożyć wszelkich starań dla udanego, bezpośredniego karmienia piersią.
W sytuacjach szczególnych, gdy dziecko urodzi się przedwcześnie lub chore, laktacja u mamy może być opóźniona. Osoby opiekujące się mamą powinny wtedy zwrócić szczególną uwagę na profesjonalną, wczesną stymulację laktacji. [3]
Niekiedy możliwe jest otrzymanie dla dziecka mleka kobiecego (mk, ang. human milk, hm) z banku mleka kobiecego, aby karmić nim dziecko dopóki u matki nie uruchomi się laktacja.
Mleko sztuczne a normy
Zgodnie z zaleceniami WHO, pokarmem ostatniego wyboru – kiedy karmienie mlekiem własnej matki lub zdrowej dawczyni nie jest możliwe – jest substytut mleka kobiecego tzw. preparat do początkowego żywienia niemowląt. W Polsce substytut zwany jest potocznie mlekiem modyfikowanym lub mieszanką mleczną (ang. if – infant milk, fm – formula milk).
W 2003 roku, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz UNICEF opublikowały “Globalną strategię w zakresie karmienia niemowląt i małych dzieci”. Stwierdzono w niej, że sprzedawana czy inaczej rozprowadzana przemysłowo produkowana żywność dla niemowląt i małych dzieci powinna spełniać normy Kodeksu Komisji ds. Żywienia oraz Kodeksu Higienicznych Praktyk w zakresie żywności dla niemowląt i małych dzieci. Ostrzeżono również, że brak karmienia piersią, a zwłaszcza brak wyłącznego karmienia piersią w ciągu pierwszego półrocza życia, są ważnymi czynnikami ryzyka zachorowalności i umieralności niemowląt i dzieci. [4]
Tym bardziej, że mleko sztuczne nie jest sterylne i przygotowywane niezgodnie z zaleceniami może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia małych dzieci. W krajach Europy zachodniej warunki higieniczne nie sprawiają większych trudności. Jednak w krajach rozwijających się odpowiednie przygotowanie mleka modyfikowanego, tak by było bezpieczne dla dziecka nastręcza wiele trudności. Eksperci WHO uważają, że niemowlęta, które nie są karmione piersią, niezależnie od przyczyny, powinny być objęte specjalną opieką w ramach systemu ochrony zdrowia i opieki społecznej. Ich zdaniem stanowią one grupę ryzyka. [4]
Substytut – definicja
Na początek wyjaśnię co to w ogóle jest substytut. Ze Słownika języka polskiego można dowiedzieć się, że substytut, to “surowiec lub materiał zastępczy stosowany w przypadku braku produktu właściwego, zamiennik, namiastka, erzac”. Dla lepszego zobrazowania, przytoczę przykłady z Wikipedii. Zatem “substytut (z łac. substitutio – podstawienie), zamiennik – produkt (lub usługa) zaspokajający te same potrzeby nabywcy, ale inny ze względu na technologię wytwarzania. Przykładowo substytutem masła jest margaryna, a substytutem parkietu – wykładzina z tworzyw sztucznych.” Czy margaryna to jest to samo co masło? Czy wykładzina sztuczna o strukturze dębu jest taka sama jak parkiet dębowy? Odpowiedzi na te pytania pozostawiam Wam.
Mleko modyfikowane jako substytut mleka kobiecego
W języku marketingowym, substytut mleka to jakikolwiek pokarm reklamowany lub w jakikolwiek sposób sugerowany jako częściowy lub pełny substytut mleka kobiecego, niezależnie od tego, czy tak jest w rzeczywistości. [7]
W terminologii żywienia to jakikolwiek pokarm lub napój podawany dziecku przed ukończeniem szóstego miesiąca życia, a później każdy pokarm zastępujący mleko kobiece w diecie aż do ukończenia dwóch lat. [7]
W Polsce najbardziej popularne są krowie i sojowe mleka modyfikowane. Modyfikowane, czyli zmienione, poprawione, ulepszone. Oznacza to, że każde inne mleko niż kobiece, w czasie produkcji musi być poddane zgodnie z określoną recepturą (formułą) obróbce technologicznej, czyli przetworzone tak, aby mogło być przyswajane przez niemowlęta. [8]
Nienaturalne karmienie piersią
Na przestrzeni wieków karmienie piersią stawało się coraz mniej naturalne. Rozwój miast, wędrowny tryb życia miał wpływ między innymi na rozdzielenie rodzin. Młode kobiety, które zostawały się matkami coraz częściej pozostawały bez naturalnego systemu wsparcia, jakim były ich własne matki, babki, ciotki, kuzynki. Porody przeniesiono do szpitali i tym samym nastąpiła medykalizacja relacji matki i dziecka, zaburzając tę naturalną, osobistą. Miało to też wpływ na laktację kobiet. Nieumiejętne praktyki prowadziły często do problemów z piersiami, zahamowania laktacji. Dodatkowo na rynku bardzo wzrosła liczba produktów do karmienia niemowląt, które były reklamowane jako substytuty mleka kobiecego. Opracowując reklamy wykorzystywano hasła wprowadzające matki w błąd. Trend ten zauważalny jest również w obecnych czasach.
Karmienie piersią coraz częściej jest czynnością wyuczoną. Okazuje się, że młode matki, szczególnie, gdy zostają nimi po raz pierwszy, nie potrafią przystawić dziecka do piersi oraz ocenić efektywności karmienia. A wystarczy poznać wskaźniki skutecznego karmienia (WSK). Karmienie może być utrudnione, gdy występują problemy po stronie dziecka (np. wcześniactwo, choroba, wady anatomiczne jamy ustnej). W takiej sytuacji niezbędne jest wsparcie przeszkolonego personelu medycznego, doradców laktacyjnych oraz innych matek.
Polska norma
Karmienie piersią lub odciągniętym pokarmem nie jest niestety polską normą. Matki bardzo często spotykają się z nieprzychylnymi zachowaniami na każdym etapie laktacji. Ochrona zdrowia, która nie jest w stanie zapewnić stosownego wsparcia i profesjonalnej diagnostyki wczesnych problemów z karmieniem piersią, niewspierający pracodawcy, powszechne i agresywne reklamy preparatów do żywienia niemowląt prezentowane w przestrzeni publicznej – to najczęstsze przyczyny przedwczesnego przerywania karmienia naturalnego przez polskie matki. Bardzo często położne i lekarze rekomendują modyfikowane mleko krowie jako pokarm dla niemowląt i małych, bo tak jest im łatwiej. Mleko mamy (mm) stanowi rarytas dostępny tylko dla niewielkiej grupy szczęśliwców. Potwierdza to raport NIK, który pokazuje jak często zamiast specjalistycznej pomocy zaleca się matkom przetworzone mleko krowie (fm – formula milk / if – infant formula), które potocznie i bardzo często określa się skrótem mm – jak mleko matki. Tak silnie reklamowany substytut czyli modyfikowane mleko krowie przedstawia się jako wspierające budowę i pracę mózgu dziecka, wzmacniające jego układ odpornościowy, o składzie bardzo zbliżonym do mleka mamy. Ale czy tak jest faktycznie? Czy substytut może być tożsamy z produktem naturalnym?
Przed podjęciem decyzji dotyczącej sposobu karmienia, warto na własne oczy zobaczyć funkcjonujące w internecie porównania składów pokarmu kobiecego i sztucznych mieszanek mlecznych. Warto też przypomnieć sobie, że pokarm matki za każdym razem smakuje inaczej, jego skład jest inny dla córek, inny dla synów – w zależności od sytuacji ekonomicznej matki. [10] „Infant formula” ma zawsze taki sam smak, nie rozróżnia płci dzieci ani stanu majątkowego ich mam.
Dzieci są tego warte!
Dzieci są tego warte, aby je karmić mlekiem mamy – mlekiem dla niemowląt i małych dzieci. Karmienie piersią ma bardzo duże znaczenie, szczególnie w rodzinach, które znajdują się w trudnym położeniu społecznym i ekonomicznym oraz w sytuacjach kryzysowych. Może ono pozwolić na prawidłowe odżywianie dzieci, zmniejszenie agresji w rodzinach. Rozdawanie substytutów mleka kobiecego jest niehumanitarne, ponieważ przyczynia się do zahamowania laktacji u matek, których prawdopodobnie nie będzie stać na prawidłowe karmienie sztuczne. Kiedy brakuje w rodzinie pieniędzy, matki karmią niemowlęta mlekiem przygotowanym z mniejszej ilości proszku, zaniżając wartość kaloryczną porcji mleka lub szukają tańszych zamienników. Takie postępowanie prowadzi zazwyczaj do niedożywienia niemowląt, wpływa na zaburzenia w ich rozwoju. Niestety nie można powiedzieć, żeby Polska była krajem przyjaznym karmieniu piersią. Jedną z barier dla karmienia piersią jest właśnie powszechność dokarmiania substytutami mleka kobiecego. Rozwiązywanie większości problemów laktacyjnych następuje przez podanie butelki z mieszanką. Na oddziałach szpitalnych substytuty mleka kobiecego są wszechobecne, a państwo ponosi wysokie nakłady finansowe na ich refundację. Warto zastanowić się, czy nie powinniśmy dążyć do tego, aby odwrócić proporcje finansowania preparatów do żywienia niemowląt z nakładami ponoszonymi na profesjonalne poradnictwo laktacyjne? Dzięki profesjonalnemu wsparciu, realizowanemu w ramach opieki okołoporodowej, zdecydowanie więcej kobiet miałoby szansę na karmienie naturalne swoich dzieci.
Nasze dzieci są tego warte, aby je karmić mlekiem mamy – mlekiem pierwszego wyboru.
Źródła:
- “Protokół oceny umiejętności ssania piersi. Niedostateczny przyrost masy u dziecka karmionego wyłącznie piersią – diagnoza, postępowanie, stymulacja laktacji”, www.kobiety.med.pl
- “Global Strategy for Infant and Young Child Feeding”, WHO, UNICEF, 2003, www.apps.who.int
- „Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego”, www.kobiety.med.pl
- “Żywienie niemowląt i małych dzieci Globalna strategia żywienia niemowląt i małych dzieci, Raport Sekretariatu, fragmenty”, www.kobiety.med.pl
- Słownik języka polskiego, www.sjp.pl
- Wikipedia, www.pl.wikipedia.org
- “Polityka karmienia piersią”, Gabrielle Palmer
- „Procesy technologii żywności, skrypty dla szkół wyższych”, Politechnika Łódzka, Mieczysław Boruch, Bogusław Król, www.cybra.lodz.pl
- “Raport o stanie karmienia piersią w Polsce”, CNoL, www.kobiety.med.pl
- „In poor families, mothers’ milk is richer for daughters than sons: a test of Trivers-Willard hypothesis in agropastoral settlements in Northern Kenya”, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.
