Karmienie piersią wcześniaków – zalecenia
Jakie są zalecenia dotyczące karmienia piersią wcześniaków? Czy jest ono możliwe? Będzie zależało od stanu zdrowia dziecka i matki. Wpływ na sposób karmienia dziecka przedwcześnie urodzonego będzie miał również termin porodu. W zależności od stanu zdrowia dziecka, dojrzałości jego organizmu oraz jego umiejętności odmienne będą zalecenia dotyczące karmienia wcześniaka.
Wcześniak, czyli kto?
Według Światowej Organizacji zdrowia wcześniak to dziecko urodzone między 23. a 37. tygodniem wieku płodowego, z masą ciała od 500 g do 2.500 g lub więcej. W zależności od wagi wcześniaków postępowanie medyczne, w tym sposób karmienia będzie różny.
- Dzieci ważące mniej niż 2.500 g to dzieci z małą masą urodzeniową (LBW)
- Wcześniaki ważące mniej niż 1.500 g to dzieci z bardzo małą masą ciała (VLBW)
- Dzieci ważące mniej niż 1. 000 g to dzieci z ekstremalnie małą masą (ELBW).
- Dziecko z masą ciała poniżej 10 percentyla w stosunku do wieku płodowego określane jest jako „za małe w stosunku do wieku” (SGA); również często używane jest określenie „hipotrofia”.
Czas porodu a sposób karmienia wcześniaków
Zdolność dziecka do ssania piersi zależy od odruchów wrodzonych: szukania, ssania, połykania, koordynacji ssania/połykania z oddychaniem. Dlatego sposób karmienia wcześniaków zależy od czasu porodu, stanu zdrowia i masy ciała dziecka.
Dzieci z bardzo małą masą ciała (poniżej 1.500 g)
Według AAP konieczne jest podawanie mleka kobiecego z dodatkiem wzmacniacza dla wcześniaków (BMF), dzięki czemu koryguje się niedobory niektórych składników odżywczych. Matki wcześniaków mogą otrzymywać zalecenia, by podawać wcześniakom pokarm tzw. II fazy. Ma to na celu zwiększenie kaloryczności podawanego dziecku pokarmu. Wówczas początkowo odciągnięte mleko odstawia się. Następnie po 3-5 minutach od początku sesji pokarm ściąga się do osobnej butelki i tym bardziej kremowym mlekiem (większa zawartość lipidów) karmi dziecko. Potem można podać mleko początkowe.
Dzieci urodzone przed 34. tygodniem ciąży (waga poniżej 1.800 g)
Laktaza – enzym ułatwiający trawienie laktozy wykrywany jest w 24.-26. tc. Płód zaczyna połykać płyn owodniowy około 16. tc, natomiast noworodek urodzony w 30. tc potrafi połykać odżywczo, przy czym koordynacja ssania i oddychania pojawia się ok. 34. tc. Odruch szukania pojawia się ok. 32.-34. tc. Dlatego nie wszystkie dzieci potrafią skoordynować ssanie, połykanie i oddychanie (umiejętność pojawia się między 32. a 35 tc). Z tego powodu trudno jest im ssać pierś i karmienie bezpośrednio z piersi może okazać się niewystarczające. Zazwyczaj wymagają one dokarmiania odciągniętym mlekiem, specjalnymi preparatami przy pomocy wybranej przez lekarza metody (SNS, kubeczek, butelka, itd.).
Dzieci urodzone po ukończeniu 34 tygodnia ciąży
Dzieci nadal wymagają szczególnej opieki z uwagi na możliwe powikłania zdrowotne. Efektywne karmienie piersią, zapewniające wcześniakowi stały wzrost, jest możliwe przy wsparciu specjalistów od 35. tygodnia.
Zalecenia specjalistów
Karmienie piersią i mleko matki
Złotym standardem żywienia małych dzieci jest karmienie piersią.
“WHO i UNICEF, Amerykańska Akademia Pediatrii oraz naukowe towarzystwa żywieniowe uznały nadrzędność pokarmu matki w żywieniu dziecka w stosunku do mieszanek sztucznych opartych na mleku krowim.”
Mleko własnej matki ma szczególne znaczenie dla niemowląt chorych i wcześniaków. Uznawana jest przede wszystkim jego funkcja lecznicza, immunologiczna, a dopiero później odżywcza. Mleko dla wcześniaka różni się składem od pokarmu produkowanego w późniejszym okresie. Mleko dla wcześniaka ma więcej właściwości przeciwzapalnych. Zawiera więcej kalorii (tłuszczu więcej o 40-50%), białka (o 15-20%), w tym więcej cholesterolu, sodu, chlorków, potasu, magnezu, żelaza, witamin A i E i kwasów tłuszczowych. Zawiera także więcej substancji nieodżywczych wspierających funkcjonowanie odpornościowe i trawienne. Nieco mniej jest laktozy i witaminy C. [Mohrbacher 2010] Wcześniaki gorzej tolerują substytut mleka kobiecego (formułę). Mogą więcej ulewać, mieć biegunki lub zaparcia.
Karmienie wcześniaka mlekiem własnej matki lub dawczyni przynosi wiele korzyści. Między innymi wpływa na:
- lepszą tolerancję karmienia dojelitowego,
- skrócenie czasu żywienia pozajelitowego,
- skrócenie czasu trawienia,
- przyspieszenie okresu dojrzewania jelit,
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób,
- prawidłowy rozwój.
Siatki centylowe pozwalające ocenić wzrost wcześniaków znajdziesz na stronie Fundacji Wcześniak Rodzice – Rodzicom.
Rekomendacje i procedury
WHO, AAP i inne organizacje zdrowotne zgodne są, że:
„Szpitale i lekarze powinni zalecać mleko ludzkie do żywienia wcześniaków i innych dzieci ryzyka w formie karmienia piersią i/lub karmienia odciągniętym pokarmem własnej matki. Wsparcie matki i edukacja w zakresie karmienia piersią oraz odciągania mleka powinny być zapewnione najwcześniej jak to możliwe, a matki zachęcane do jak najszybszego kontaktu „skóra do skóry” i bezpośredniego karmienia z piersi”.
„Należy promować takie zasady postępowania i procedury w szpitalach, które ułatwiają karmienie piersią eliminując te, które je zaburzają. Szpitale powinny być zachęcane do zapewnienia całemu personelowi medycznemu (lekarzom i pielęgniarkom) możliwości szkolenia w zakresie zagadnień związanych z karmieniem piersią. Specjaliści laktacyjni powinni być dostępni w szpitalach o każdej porze”.
Karmienie piersią wcześniaków w Polsce jest niewystarczające. Ma to zmienić m.in. Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego, który zawiera zalecenia dla personelu medycznego.
“Celem głównym Rekomendacji jest ujednolicenie zasad pracy personelu medycznego, umożliwiające właściwe przygotowanie matek i rodzin do rozpoczęcia i utrzymania laktacji, co pozwala zapewnić noworodkom przedwcześnie narodzonym, chorym żywienie naturalne. Warunkiem koniecznym osiągnięcia celu jest akceptacja i aktywne wsparcie ze strony kadry zarządzającej szpitalem oraz spójna współpraca całego personelu na wszystkich etapach opieki nad dzieckiem i jego rodzicami.”
Karmienie piersią wcześniaków w badaniach
Badania pokazują, że wczesne karmienie piersią jest mniej stresujące niż karmienie butelką. Podczas karmienia bezpośrednio z piersi jest mniejsze ryzyko hipotermii (wychładzania organizmu) i bezdechu. Istotnie rzadziej występuje również bradykardia (rzadkoskurcz serca – poniżej 60 uderzeń/min.). W piśmiennictwie pojawia się również coraz więcej informacji o tym, że stosowanie akcesoriów takich jak butelki i smoczki terapeutyczne do karmienia i nauki ssania nieodżywczego oraz nakładek na brodawki jest korzystne w wybranych przypadkach wcześniaków. Jednak powinny one być stosowane tylko do terminu porodu.
Wskazówki dotyczące karmienia piersią wcześniaków przeczytasz w osobnym artykule.
Źródła:
- “Sytuacje szczególne – wcześniaki i dzieci z małą urodzeniową masą ciała”, Anna Oslislo, Barbara Królak-Olejnik, CNoL,
- „Warto karmić piersią. I co dalej?”, Magdalena Nehring – Gugulska.
- “Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego”, Standardy Medyczne/Pediatria 2014, T. 11 51-57, [KLIK]
- “Karmienie piersią w teorii i praktyce” pod red. Magdaleny Nehring – Gugulskiej,
- Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.
🎧 Jeśli wolisz słuchać niż czytać podcast na ten temat znajdziesz tu.
📌 Podcasty dostępne są również na: Spotify, Google Podcasts i Apple Podcasty.
