Odciąganie siary w szpitalu

Siara jest to pierwsze mleko produkowane przez gruczoły piersiowe kobiety, już od około 16 tygodnia ciąży do 4-5 doby po porodzie. To pierwsze mleko zawiera skondensowane składniki odżywcze i immunologiczne, dzięki którym odżywia dziecko i zapewnia mu ochronę przed infekcjami. Siara jest żółtawa, lepka i gęsta, wydzielana w małych ilościach. Dzięki temu pozwala dziecku nauczyć się koordynacji ssania, połykania i oddychania. Poza tym żołądek noworodka, który jest bardzo mały może stopniowo poszerzać się i przystosowywać do gromadzenia większej ilości pokarmu. Siara pomaga również nerkom w łagodnej adaptacji do życia pozamacicznego.

Czasami siara wycieka jeszcze przed porodem. W 34-36 tygodniu ciąży można wycisnąć kilka łyżeczek siary i zamrozić ją. W przypadku porodu przed 39-40 tygodniem podanie zebranej wcześniej siary może zapobiec wystąpieniu żółtaczki u wcześniaka. Zwiększone zapotrzebowanie na siarę może również wystąpić u dziecka matki chorującej w czasie ciąży na cukrzycę (w tym przypadku można zbierać siarę od 32 tygodnia ciąży).

Pierwsze karmienie

Pierwsze karmienie powinno się odbyć bezpośrednio po porodzie w czasie kontaktu skóra do skóry (ang. skin to skin), który może trwać nieprzerwanie 2 godziny. Jeśli matka potrzebuje instruktażu w zakresie prawidłowego przystawiania dziecka do piersi powinna poprosić o pomoc. W przypadku, gdy dziecko nie przyssie się do piersi można spróbować wycisnąć mu mleko bezpośrednio do buzi, podać z opuszka palca lub przy pomocy strzykawki.

Literatura, opierając się na badaniach, podaje, że te noworodki, które często (szczyt przypada na 5 dzień po porodzie) ssą pierś:

• lepiej adoptują się w nowych warunkach, poza macicą,
• szybciej zdobywają umiejętność jedzenia z piersi (wypracowują technikę ssania),
• łagodniej przechodzą żółtaczkę,
• stymulują piersi do zwiększonej produkcji mleka oraz ssąc zapobiegają obrzękom piersi,
• mają mniejsze ubytki wagi w pierwszym tygodniu,
• uruchamiają laktację na poziomie odpowiadającym ich potrzebom w przyszłości.

Sytuacje szczególne – oddzielenie matki i dziecka

W sytuacjach szczególnych, gdy rodzi się na przykład wcześniak i nie jest możliwe przystawienie dziecka do piersi, matka powinna już w pierwszej godzinie po porodzie (lub tak szybko, jak to możliwe, najpóźniej w ciągu 6 godzin od porodu) przystąpić do odciągania pierwszego mleka, które jest dla wcześniaka lekiem. W przypadku późniejszego pojawienia się przeciwwskazań medycznych do przystawiania dziecka do piersi, odciąganie pokarmu należy rozpocząć niezwłocznie po wystąpieniu tych okoliczności.

Metody odciągania siary

• Mleko może być odciągane ręcznie lub laktatorem ręcznym, elektrycznym.
• W szpitalu do mechanicznego odciągania pokarmu z piersi zaleca się używanie szpitalnych laktatorów elektrycznych.
• Dopuszcza się możliwość korzystania przez matkę w szpitalu z laktatora osobistego, pod warunkiem zastosowania się do obowiązujących w szpitalu zasad postępowania ze sprzętem laktacyjnym. Nie wolno go odstępować do użytkowania innej osobie.
• Nie zaleca się używania ręcznego laktatora z gumową gruszką ze względu na brak możliwości regulacji jego siły odsysania (ryzyko uszkodzenia przewodów mlecznych) oraz trudności w prawidłowej dezynfekcji / sterylizacji tego rodzaju sprzętu.

Najbardziej higienicznym, a więc najbezpieczniejszym epidemiologicznie sposobem pozyskiwania mleka jest odciąganie ręczne. Poza tym podczas odciągania gęstej, lepkiej siary przy pomocy laktatora istnieje ryzyko strat cennego mleka, które początkowo pojawia się w małych ilościach. Dlatego też każda matka powinna być poinstruowana, jak ręcznie odciągać pokarm. Ręczna stymulacja pozwala również uzyskać właściwy poziom prolaktyny konieczny do wytworzenia odpowiedniej ilości mleka dla dziecka.

Przed rozpoczęciem odciągania pokarmu matka powinna umyć ręce mydłem/płynem dezynfekcyjnym zgodnie z instrukcją higienicznego mycia rąk obowiązującą w szpitalu, wodą z mydłem, myjąc obie ręce energicznie przez 15 sekund, następnie opłukać je czystą, bieżącą wodą i wytrzeć czystym papierowym, jednorazowym ręcznikiem. Paznokcie powinny być krótko obcięte, czyste, nielakierowane, ponieważ długie, sztuczne paznokcie oraz biżuteria mogą być przyczyną skażenia pokarmu drobnoustrojami. Odmienne są zalecenia odnośnie piersi. Nie ma potrzeby mycia ich przed rozpoczęciem odciągania mleka. Wystarczająca jest codzienna typowa higiena osobista uwzględniająca mycie całego ciała. Częste stosowanie środków myjących może prowadzić do podrażnienia i uszkodzenia brodawek. W przypadku stosowania miejscowych środków łagodzących podrażnienia na brodawki, należy dobierać preparaty, które są bezpieczne dla dziecka w przypadku ich kontaktu z jego jamą ustną / przewodem pokarmowym.

W warunkach szpitalnych najlepiej jest, aby matka odciągała mleko przy dziecku / w miejscu pobytu dziecka. Można tę czynność wykonywać również w sali swojego pobytu, jeśli matka jest hospitalizowana lub w pokoju laktacyjnym.

Pobieranie siary – film

Prezentujemy Wam film (w języku angielskim) z zasobów YouTube, w którym zobaczycie w jaki sposób matki pobierają siarę. Film skierowany jest co prawda do pracowników służby zdrowia krajów rozwijających się, ale zawiera prostą instrukcję i jest bardzo pozytywny. Uwaga: nagranie posiada ograniczenie wiekowe na podstawie wytycznych dla społeczności.

Obowiązki personelu medycznego

• Personel medyczny szpitala jest obowiązany towarzyszyć matce w pierwszych sesjach odciągania pokarmu po porodzie.
• Personel medyczny sali porodowej / poporodowej / oddziału położniczego / neonatologicznego / OION powinien umieć udzielić matce pomocy przy ręcznym lub mechanicznym odciąganiu pokarmu.
• Jeśli stan ogólny matki nie pozwala jej na samodzielne odciąganie mleka, wówczas może to wykonać osoba z personelu medycznego szpitala albo osoba spokrewniona / bliska matce (za jej zgodą). Czynność tę należy wykonywać delikatnie, by nie wywołać reakcji bólowej u matki, z poszanowaniem jej intymności.
• Matkę należy na bieżąco informować o aktualnym zapotrzebowaniu jej dziecka na mleko tak, aby mogła dostosować do tego odciąganą ilość pokarmu.
• Poinformowanie matkę o zasadach postępowania z mlekiem i sprzętem używanym do odciągania i przechowywania mleka, bezwzględnie w przypadku wcześniaka, ponieważ są one szczególnie narażone na infekcję.
• Należy zobowiązać matkę, by w razie wystąpienia u niej jakichkolwiek problemów zdrowotnych lub konieczności zażywania leków poinformowała o tym niezwłocznie personel medyczny opiekujący się jej dzieckiem.

Przechowywanie i podawanie mleka w szpitalu

Do czasu stabilizacji laktacji każda porcja mleka (siara, mleko przejściowe) powinna zostać odciągnięta do oddzielnego pojemnika. Niewielkie ilości siary mogą być przechowywane w strzykawce lub w specjalnie do tego przeznaczonych, małych pojemnikach. Mleko w większej ilości przechowuje się w różnych pojemnikach przystosowanych do tego, które są dostępne na rynku. W czasie hospitalizacji dziecka pojemniki mogą zostać zapewnione przez szpital.

Pojemnik z mlekiem dojrzałym (od około 14 doby po porodzie) może być dopełniany mlekiem o tej samej temperaturze w ciągu 12 godzin. W tym czasie powinien on być przechowywany w temperaturze 4°C. Na pojemniku należy zaznaczyć datę i godziny odciągania (przedział czasowy). Każdy pojemnik z mlekiem powinien być opisany danymi dziecka (nazwisko i płeć / imię, ewentualnie data urodzenia lub inne dane identyfikujące), dla którego jest ono przeznaczone, datą i godziną odciągania.

Niektóre składniki ochronne są dezaktywowane przez niską temperaturę, dlatego w pierwszej kolejności należy karmić dziecko świeżym mlekiem, następnie schłodzonym i mrożonym.

Źródła:

1. „Po prostu piersią”, Gill Rapley, Tracey Murkett.
2. „Karmienie piersią”, Ina May Gaskin.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (U. 2012 poz. 1100).
4. „Zasady postępowania z mlekiem matki dla jej biologicznego dziecka przebywającego w szpitalu oraz ze sprzętem laktacyjnym-rekomendacje”, bankmleka.pl/
5. „Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego”, www.kobiety.med.pl
6. „Expressing and Storing Breastmilk-Breastfeeding Series”, Global Health Media Project YouTube, www.youtube.com
7. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.