Karmienie piersią wcześniaków – wskazówki

W poprzednim artykule opisałyśmy zalecenia dotyczące wcześniaków, w tym – wskazówki jak karmić piersią.

Karmienie piersią wcześniaków w wielu przypadkach jest ogromnym wyzwaniem zarówno dla rodziców, jak i personelu medycznego. To, czy wcześniak będzie w stanie ssać pierś zależy przede wszystkim od jego stanu zdrowia. Konieczne może okazać się przeniesienie go na oddział noworodkowy lub oddział intensywnej terapii noworodka (OITN). Wówczas dziecko będzie leżało podpięte do specjalistycznej aparatury monitorującej parametry życiowe. 

Zdarza się, że po porodzie operacyjnym matka również nie jest samodzielna, źle się czuje. Sytuacja tego typu też będzie miała wpływ na sposób karmienia dziecka. Jednym z najczęściej zadawanych pytań przez mamy wcześniaków, to pytanie o wskazówki dotyczące ich karmienia.

Rozwój wcześniaków a karmienie piersią

Wcześniaki rozwijają gotowość do karmienia piersią w różnym czasie, w zależności od współistniejących chorób oraz zgodnie z indywidualnymi wzorcami wzrostu i rozwoju. Nie należy bazować na ogólnie przyjętych kryteriach masy ciała i wieku ciążowego.

Wspomagające w karmieniu piersią mogą być pozycje spod pachy i krzyżowa. Istotne podczas karmienia jest wsparcie szyi/głowy i górnej części pleców, ponieważ wcześniaki mają często słabe mięśnie. Pomocny będzie tzw. chwyt tancerza, tj. pierś obejmują palce nr 1, 3, 4, 5, a palec nr 2 podtrzymuje głowę i żuchwę zapewniając stabilizację.

Wcześniaki zazwyczaj są słabe i ospałe dlatego początkowo karmi się je według harmonogramu. Kiedy zaczną nabierać sił, osiągną pożądane przez lekarza parametry i będą dawać sygnały głodu i nasycenia – można przejść na karmienie na żądanie.

Karmienie piersią inaczej – droga do karmienia piersią

Jednak często karmienie piersią nie jest możliwe lub utrudnione np. z powodu chorób współistniejących. Niektóre wcześniaki są zbyt słabe, aby ssać i połykać pokarm. Jedyną możliwą formą karmienia może być wówczas podawanie pokarmu przez sondę, tj. rurkę wprowadzoną do żołądka przez nos lub usta.

Wcześniaki też szybko męczą się, zasypiają podczas ssania piersi. W takich sytuacjach niezbędna jest stymulacja i utrzymanie laktacji przy pomocy laktatora.

Stymulacja i utrzymanie laktacji – praktyczne wskazówki

Pierwszym pożywieniem wcześniaka powinna być siara. Siara jest produkowana w małej ilości i ma gęstą konsystencję. Z tego powodu siarę  należy odciągać ręcznie, np. do strzykawki. Pozwoli to uniknąć strat tego cennego pokarmu dla dziecka. Jeżeli stan zdrowia uniemożliwia spożywanie mleka, to dużą wartość ma chociaż wypędzlowanie siarą jamy ustnej dziecka. 

Do stymulacji laktacji niezbędny jest sprawny, efektywny laktator. W pierwszych dobach matki zazwyczaj korzystają ze szpitalnych laktatorów z programem do inicjacji, z nieregularnym rytmem zassań. Później do utrzymania laktacji używają laktatorów elektrycznych dwufazowych lub pojedynczych, rzadziej ręcznych.

Badania pokazują, że system odciągania symultaniczny (jednocześnie z obu piersi, przez 10-15 min.) jest bardziej efektywny niż sekwencyjny (na przemian, łącznie 20-30 min., schemat 7-5-3).

Odciąganie jednoczesne:

• zwiększa ilości uzyskiwanego mleka,
• chroni przed przepełnianiem się piersi,
• niweluje różnice między piersiami,
• mleko ma większą zawartość tłuszczów,
• wpływa na oszczędność czasu – 3,5 h tygodniowo.

Tu znajdziesz wskazówki CDL dotyczące karmienia wcześniaków.

Ilość pokarmu

Z badań wynika, że optymalna ilość mleka do zaspokojenia potrzeb dziecka w przyszłości, to ilość odciąganego pokarmu odpowiadająca dziennemu spożyciu noworodka urodzonego o czasie, czyli ok. 750 ml/dobę w 10. dniu laktacji. Jako wskaźnik efektywnej laktacji uznano dzienną objętość mleka produkowaną w 7. dobie po porodzie na wysokości 500 ml/dobę. Jeśli matka osiągnie taką ilość mleka, będzie w stanie wykarmić swoje dzieci wyłącznie swoim mlekiem w 6. tygodniu po porodzie. W 2.-3. tygodniu ilość mleka powinna wynosić 800-1.000 ml/dobę. 

Jeżeli przy spełnieniu warunków właściwej stymulacji w 10. dobie ilość odciąganego pokarmu jest mniejsza niż 350 ml/dobę należy poszukać przyczyny niedoboru mleka.

Ssanie nieodżywcze

Wcześniakom, które są karmione przez sondę podaje się często smoczki uspokajacze. Ssanie nieodżywcze:

• przyspiesza dojrzewanie zachowań związanych z karmieniem (pobudza trawienie),
• uspokaja w trakcie bolesnych zabiegów, koi podczas nieobecności rodziców,
• pogłębia więź matki z dzieckiem.

Nauka ssania nieodżywczego jest również praktykowana przy wykorzystaniu piersi matki opróżnionej z mleka (również z wykorzystaniem nakładek) w okresie karmienia sondą żołądkową.

Inne sposoby karmienia

Alternatywne metody karmienia to m.in.: kubeczek, SNS, łyżeczka. Wskazówki na temat takiego sposobu podawania pokarmu przeczytasz w tym artykule.

Butelka uznawana jest powszechnie za najłatwiejszą i najwygodniejszą formę podania pokarmu. W rzeczywistości jednak jest najbardziej wymagającą metodą pozyskiwania pożywienia przez dziecko. Wcześniak może mieć trudność z robieniem przerw, pobudzaniem wypływu, koordynowaniem oddychania i połykania.

Kangurowanie wcześniaków

W przypadku wcześniaków kontakt skóra do skóry (STS) może być niemożliwy bezpośrednio po porodzie, albo opóźniony. Jednak, gdy tylko przeszkoda minie kontakt powinien być umożliwiony. Kangurowanie wcześniaków spełnia bardzo ważną rolę w ich rozwoju, m.in.:

• zwiększa poczucie bezpieczeństwa, 
• wspomaga proces leczenia,
• neutralizuje ból i stres,
• wpływa na zwiększenie produkcji mleka,
• zwiększa przyrosty,
• wpływa na zwiększenie długości karmienia piersią po wypisie ze szpitala,
• ma pozytywny wpływ na rozwój dzieci.  

Kangurowanie wcześniaków jeszcze w szpitalu wpływa również pozytywnie na matkę:

• zwiększa poczucie wartości, 
• obniża jej poczucie bezradności, i przygnębienia,
• pomaga budować więź z dzieckiem.

Oprócz kangurowania pozytywny wpływ na wzrost laktacji ma muzykoterapia.

Z KPI na KP

O ile stan zdrowia dziecka jest stabilny, w każdej chwili można podjąć próbę karmienia bezpośrednio z piersi. Przejście z KPI na karmienie piersią jest procesem i odbywa się stopniowo od ssania nieodżywczego poprzez ssanie częściowo opróżnionej piersi i pełnej. Większość wcześniaków przechodzi na pełne karmienie piersią w terminie porodu, o ile osiągną gotowość do jej ssania. Nasz przewodnik – wskazówki jak to zrobić -znajdziesz tu.  

Mleko kobiece dla wcześniaka

Wcześniaki najbezpieczniej jest karmić świeżym mlekiem, bezpośrednio po odciągnięciu. Mleko, którego dziecko nie wypiło trzeba wylać. Mleko kobiece przeznaczone do karmienia wcześniaka musi być magazynowane w czystych, odpowiednich pojemnikach do przechowywania pokarmu. Pojemniki należy dokładnie opisywać i trzymać w lodówce/zamrażarce zgodnie z zaleceniami. Mleko odciągnięte, które było przechowywane należy podawać wcześniakom w temperaturze ciała. Pomaga to w uaktywnieniu przeciwciał. Więcej o podgrzewaniu mleka kobiecego przeczytacie tu i tu.

Prawidłowa higiena laktatora, który jest używany do pozyskiwania mleka dla wcześniaka jest bardzo ważna. Akcesoria należy dezynfekować przed użyciem, szczególnie jeśli mleko jest odciągane w warunkach szpitalnych lub innych wymagających podwyższonej higieny.

Suplementacja żelaza

Wcześniaki z uwagi na przedwczesne przyjście na świat znajdują się w grupie ryzyka pod względem niedoborów żelaza. Więcej na ten temat przeczytasz w odrębnym artykule.

Wsparcie

Przedwczesne zakończenie ciąży i choroba dziecka mogą być trudnym doświadczeniem dla samej matki, jak i pozostałych członków rodziny. Dlatego bardzo istotne jest wsparcie personelu medycznego, najbliższego otoczenia, czy innych matek z grup wsparcia.

W szpitalu

Aby wcześniak był karmiony piersią po powrocie do domu powinien mieć zapewnione wsparcie zespołu terapeutycznego (lekarz, położna/pielęgniarka, CDL/IBCLC, neurologopeda, fizjoterapeuta) już od pierwszych chwil życia.

Jednocześnie rodziców należy włączać w proces terapeutyczny dziecka. Bardzo ważne, by warunki i środowisko szpitalne wspierały matki przebywające na oddziale z dzieckiem (i odwiedzające) w karmieniu piersią.

Po powrocie do domu

• dążenie do karmienia bezpośrednio z piersi (na żądanie),
• dokarmianie odciągniętym mlekiem w razie potrzeby,
• systematyczna ocena parametrów wzrastania: masa ciała (test wagowy: 1 g przyrostu masy ciała = 1ml mleka), długość oraz obwód głowy przez pierwsze 4.-6. tygodni po wypisie ze szpitala.

O tym dlaczego warto karmić piersią dziecko przedwcześnie urodzone przeczytaj w tym artykule, a o bezpieczeństwie wcześniaków w szpitalu i w domu tu. 

Polecamy także niezbędnik rodzica wcześniaka: [KLIK]

Natomiast o prawidłowym i bezpiecznym rozszerzaniu diety dzieciom przedwcześnie urodzonym przeczytasz na stronie Zmodyfikowane.   

Źródła:

1. “Sytuacje szczególne – wcześniaki i dzieci z małą urodzeniową masą ciała”, Anna Oslislo, Barbara Królak-Olejnik, CNoL.
2. „Warto karmić piersią. I co dalej?”, Magdalena Nehring – Gugulska.
3. “Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego”, Standardy Medyczne/Pediatria 2014, T. 11  51-57.
4. “Karmienie piersią w teorii i praktyce” pod red. Magdaleny Nehring – Gugulskiej, 
5. „Po prostu piersią”, Gill Rapley, Tracey Murkett.
6. Obrazek wyróżniające: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.

🎧 Jeśli wolisz słuchać niż czytać podcast na ten temat znajdziesz tu.

📌 Podcasty dostępne są również na: Spotify, Google Podcasts i Apple Podcasty.