Skutki stosowania używek przez kobiety w ciąży

Czy są jakieś skutki stosowania używek przez kobiety w ciąży? W poprzednim artykule szukałyśmy odpowiedzi na pytanie dlaczego kobiety stosują używki. W tym  zasygnalizujemy niektóre skutki najczęściej zażywanych substancji przez ciężarne kobiety.

Znając definicję możemy wymienić najpopularniejsze używki stosowane przez społeczeństwo. Należą do nich (kolejność alfabetyczna):

• alkohol,
• dopalacze, 
• kofeina,
• narkotyki,
• papierosy.

Alkohol

Dość popularną używką jest alkohol, stosowany w różnych dawkach. Alkohol jest najbardziej szkodliwy w początkowym okresie ciąży, wtedy kiedy jeszcze nie wiemy, że w macicy rozwija się zarodek. To wówczas zachodzą zmiany rozwojowe, których nieprawidłowy przebieg daje ogromne ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. Dlatego tak ważne jest odstawienie napojów alkoholowych już na etapie starań o dziecko. Nie mniej ważna jest eliminacja “procentów” przez cały okres ciąży. 

Jakie są skutki spożywania alkoholu? Spożywanie alkoholu w okresie ciąży może być przyczyną FAS (Fetal Alcohol Syndrome), czyli „alkoholowego zespołu płodowego” u dziecka.

Cechy FAS: mała głowa, niska masa urodzeniowa, opóźnienia wzrostu i rozwoju, anomalie w budowie układu kostnego, zaburzenia koordynacji, motoryki, nieprawidłowe odczucia sensoryczna. 

Alkohol sprzyja również komplikacjom podczas ciąży i porodu.

Dopalacze

Dopalacze są produktami o zróżnicowanym składzie, uznanymi za nowe narkotyki. Zawierają substancje psychotropowe działające na układ nerwowy człowieka w podobny sposób do znanych nam narkotyków. Dopalacze w swoim składzie zawierają zarówno substancje syntetyczne, jak i naturalne, pozyskiwane z różnych roślin. Dopalacze są dość popularne wśród młodzieży i młodych osób. Wydają się być bezpieczne, jednak podobnie jak narkotyki prowadzą do silnego uzależnienia, a zażywanie dopalaczy może doprowadzić do zatrucia organizmu od objawów łagodnych (bóle głowy, wymioty, itd.) aż do śpiączki, czy zgonu. Stosowanie dopalaczy przez kobiety ciężarne ma wpływ na prawidłowy rozwój płodu i przebieg ciąży. Dopalacze mogą spowodować nieodwracalne uszkodzenia płodu.

Z raportu „Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży” opracowanego w 2017 roku w ramach „Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych” wynika, iż “Jedynie wąski margines respondentek zadeklarował, że w obecnej ciąży lub na 3 miesiące przed nią stosowała narkotyki lub „dopalacze”. Stosowanie dopalaczy zadeklarowało 7 respondentek, czyli 0,2% ogółu badanych.”

Kofeina 

Jest to substancja występująca w różnych produktach takich jak:

• kawa, 
• herbata, 
• napoje energetyczne, napoje typu cola, napoje z guaraną. 

Jest to substancja psychoaktywna, która pobudza układ nerwowy, zmniejsza senność, zmęczenie. 

Nie jest konieczna całkowita rezygnacja z kofeiny w ciąży. Spożywanie jej w odpowiednich ilościach jest bezpieczne dla dziecka. Więcej na temat kofeiny przeczytasz w jednym z poprzednich artykułów.

Narkotyki 

Narkotyki nie są używką stosowaną powszechnie. To szeroka grupa substancji psychoaktywnych, które są silnie uzależniające. Ich stosowanie w ciąży jest niezwykle niebezpieczne. Może powodować poronienie i przedwczesne porody, porażenie mózgowe u płodu, deformacje w wyglądzie, problemy neurologiczne oraz psychologiczne, a nawet śmierć. 

Należy pamiętać też, że dziecko kobiety, która zażywała narkotyki podczas ciąży, jest zawsze współuzależnione. Dziecko po porodzie z czasem zacznie odczuwać głód narkotykowy i będzie bardzo cierpiało. Nie narażaj swojego dziecka na takie cierpienie. Podejmij odpowiednie kroki póki czas. Jeśli jesteś osobą uzależnioną – omów sposób postępowania ze swoim ginekologiem.

Papierosy 

To kolejna używka, która jest niebezpieczna dla rozwijającego się w łonie matki dziecka. Palenie papierosów to też najczęstszy nałóg wśród kobiet ciężarnych w Polsce, ale i na całym świecie. Poza czynnym paleniem kobiety narażone są też na palenie bierne. Szacuje się że około 60% kobiet ciężarnych jest biernymi palaczami.  Palenie papierosów może być przyczyną niskiej masy urodzeniowej, porodów przedwczesnych. Palenie zarówno czynne jak i bierne zwiększa ryzyko wystąpienia hiperbilirubinemii i objawów zakażenia wczesnego u noworodków. Dzieci takie zwykle są bardziej podatne na choroby wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. Palenie papierosów przez matkę podczas ciąży, zwiększa ryzyko nagłej śmierci niemowlęcej (zespół nagłej śmierci łóżeczkowej, ang. Sudden Infant Death Syndrome – SIDS). Palenie papierosów w ciąży, w pewnym stopniu uzależnia też mózg dziecka od nikotyny. 

Skutki palenia papierosów to:

• po porodzie dziecko może czuć głód nikotynowy,
• u noworodka pojawić się mogą objawy abstynencyjne tj.: zwiększona płaczliwość, niepokój, zaburzenia snu i funkcji przewodu pokarmowego.

W tym miejscu musimy wspomnieć o tym, że nikotyna znajduje się również w mleku matki palącej i dziecko prawdopodobnie poniesie skutki palenia przez matkę. Dziecko może być niespokojne, cierpieć na bezsenność, albo mieć zaburzenia pracy serca. 

Nową formą zażywania nikotyny są papierosy elektroniczne tzw. e-papierosy, e-pety. Przez wiele osób, nawet specjalistów, są uznawane za bardziej bezpieczne od papierosów. Jednakże doniesienia medialne i prowadzone badania wskazują negatywne skutki ich stosowania.

Przy okazji zachęcamy Was do zapoznania się również z materiałami kampanii MZPiTU pt. „Nowy zwyczaj – ograniczaj”. Znajdziecie tam wiele przydatnych informacji również na temat używek.

Milena Żebrowska – inżynier żywienia człowieka i oceny żywności.

Źródła:

1. Lesińska-Sawicka M.: Planowanie ciąży a stosowanie używek w czasie ciąży przez  kobiety z wybranych krajów europejskich. Probl Hig Epidemiol  2011, 92(1): 127-131 
2. Pawłowska-Muc  A. K., Łepecka-Klusek  C., Pilewska-Kozak  A. B.,  Stadnicka  G.: Używki  w  ciąży  –  alkohol. Journal  of  Education,  Health  and  Sport.  2015;5(8):385-394. 
3. Hanke W,  Sobala  W,  Kalinka  J.  Wpływ  środowiskowej  ekspozycji  kobiet  ciężarnych  na  dym  tytoniowy  na  masę  urodzeniową  noworodka  –  badanie  prospektywne  z  wykorzystaniem  markerów ekspozycji.  Ginekol Pol.  2000, 71, 833-836.
4. Adamek  R,  Adamek  A,  Florek  E,  [i  wsp.].  Ocena  wpływu  biernego  narażenia  kobiet  na  dym tytoniowy  w  czasie  ciąży  na  masę  urodzeniową  i  parametry  życiowe  noworodka.  Ginekol  Prakt. 2003, 11, 24-27.
5. Sochaczewa D., Cieszyński M. B., Konefał H., Garanty-Bogacka B.: Palenie  czynne  lub  bierne  w  okresie  ciąży a  wybrane parametry  morfologiczne i  powikłania  okresu  noworodkowego. Ginekol Pol.  2010, 81, 687-692.
6. Alvik A, Haldorsen T, Groholt B, et al. Alcohol consumption before and during pregnancy comparing concurren and retrospective reports. Alcohol Clin Exp Res 2006, 30:510-5.
7. Lesińska-Sawicka M, Waśkow M. Palenie papierosów wśród kobiet w okresie okołoporodowym. Pielęgniarstwo XXI 2009, 1-2(26-27): 89-94.
8. Szychta W, Skoczylas M, Laudański M. Spożywanie alkoholu i palenia tytoniu przez kobiety w ciąży – przegląd badań. Perinatol Neonatol Ginekol. 2008; 1(4): 309-313.
9. Raport z badania: Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. Państwowa Inspekcja Sanitarna, 2017, 
10. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.