Odstawienie od piersi a samoodstawienie
Zakończenie karmienia piersią może przybrać dwie formy – odstawienie przez matkę (zaplanowane) lub zakończenie ssania piersi/picia mleka przez dziecko (odstawienie naturalne, samoodstawienie).
Odstawienie zaplanowane
W tym wariancie moment zakończenia karmienia piersią jest wyznaczany przez matkę, bez względu na potrzeby dziecka. Jako przyczynę swojej decyzji matki podają najczęściej: niewystarczająca ilość mleka (pozorny niedobór mleka), obawy związane z przyrostami dziecka, karmienie / odciąganie sprawiające ból lub stany zapalne piersi, powrót do pracy, chęć zajścia w ciążę albo kolejna ciąża, potrzeba, by dziecko mógł nakarmić inny opiekun, wyrzynanie się mlecznych zębów, budzenie się dziecka w nocy oraz nieprzespane noce i zmęczenie matki.
Te lub inne przyczyny mogą wpłynąć na zmianę decyzji matki co do planowanej długości karmienia piersią i spowodować przedwczesne odstawienie dziecka od piersi, nawet we wczesnym okresie niemowlęcym.
Zdarza się, że decyzja o odstawieniu dziecka od piersi jest opóźniona, kiedy matka otrzyma rzetelną wiedzę na temat laktacji i rozwoju dziecka oraz wsparcie od specjalistów i osób bliskich w codziennym życiu.
Strajk
Strajk to nic innego jak czasowa odmowa ssania piersi i dość często jest mylona z samoodstawieniem się dziecka od piersi. Dzieje się tak zwykle, gdy matka źle odczytuje sygnały dziecka, odbiera zachowanie dziecka jako “odrzucenie” piersi. Strajk jest zawsze czasowy i po ustaniu przyczyny odmowy ssania piersi dziecko wraca do karmienia/ picia mleka mamy.
Przyczynami mogą być:
- nowy zapach dezodorantu, perfum, mydła, itd.,
- zmiana diety mamy (inny smak, zapach mleka),
- początek miesiączki,
- ząbkowanie,
- tzw. skoki rozwojowe,
- choroba dziecka,
- ciąża (zmiana smaku, ilości mleka),
- zastój w piersi.
W takich sytuacjach najlepszym „lekarstwem” może okazać się cierpliwość. Czasami warto zmienić pozycję czy miejsce karmienia. Należy również wykluczyć chorobę dziecka. Jeśli przyczyną okaże się zastój mleka trzeba go usunąć i chronić piersi, by w przyszłości nie dochodziło do obrzęków piersi i zastojów.
Jeśli powrót do piersi nadal nie następuje, wówczas należy poszukać przyczyny, skonsultować się z doradczynią laktacyjną (IBCLC/CDL).
Niektóre dzieci, szczególnie noworodki, mogą z czasem odmawiać piersi, jeśli są dokarmiane butelką i podaje się im smoczek uspokajacz.
Odstawienie nagłe
Zdarzają się sytuacje, kiedy nagle trzeba odstawić dziecko od piersi, na przykład w przypadku przedłużającej się separacji matki i dziecka lub ciężkiej choroby matki.
Śmierć matki
Szczególnym przypadkiem jest śmierć matki. W tak trudnej sytuacji niemowlę będzie niekiedy karmione mlekiem swojej mamy, jeśli zgromadziła ona wcześniej zapasy. Kiedy dziecko nie może otrzymać mleka mamy, opiekun musi nakarmić dziecko w inny sposób. W wyjątkowych sytuacjach osierocone niemowlę karmi inna, bliska kobieta bezpośrednio z piersi lub przekazuje dla dziecka swoje mleko. Zwykle jednak opiekun karmi niemowlę substytutem mleka (tzw. formułą). W Polsce nie ma możliwości otrzymania mleka z banku mleka kobiecego, nawet w tak dramatycznym zdarzeniu. Pracownicy banków mleka kobiecego sytuacje tego typu rozpatrują indywidualnie.
Choroba dziecka
Natomiast w przypadku choroby dziecka uniemożliwiającej picie mleka bezpośrednio z piersi, można karmić je odciągniętym mlekiem lub utrzymywać laktację i magazynować mleko do momentu ustania przeszkody. W tym wypadku ogromne znaczenie ma wsparcie personelu medycznego.
Odstawienie i karmienie
Niemowlę, które matka nagle odstawi od piersi może odmawiać picia mleka z butelki. Wtedy warto próbować podawać mleko w inny sposób, jak np. kubeczkiem, łyżeczką, strzykawką, itd. Zdarzają się również przypadki, kiedy niemowlę odmawia przyjęcia od matki innego pokarmu niż mleko z piersi. Wówczas dobrze by było, aby dziecko karmił inny opiekun, dopóki dziecko nie zaakceptuje butelki. Natomiast matka powinna zadbać w miarę możliwości o bliskość i kontakt fizyczny z dzieckiem, aby odstawienie od piersi było mniej traumatyczne zarówno dla niej, jak i dla dziecka.
Ewentualne problemy
O ile jest to możliwe, nie odstawiaj gwałtownie dziecka od piersi. Oprócz problemów z karmieniem dziecka, trudnych emocji dla obojga, odstawienie może skutkować problemami z piersiami (zastój, zapalenie piersi, a nawet ropień), szczególnie w początkowym okresie laktacji. Przy wysokim poziomie produkcji mleka stopniowe zakończenie laktacji będzie dla matki mniej dyskomfortowe i bezpieczniejsze dla zdrowia piersi. Nie musisz ograniczać płynów i przyjmować leków hamujących laktację. Z artykułu pt. “Kiedy i jak zakończyć odciąganie pokarmu” dowiesz się, jak postępować, aby nie wystąpiły komplikacje w czasie kończenia karmienia naturalnego.
Self-wean, jako odstawienie naturalne
Self-wean, to nic innego jak samoodstawienie. Ten wariant polega na zakończeniu karmienia przez dziecko. Występuje wówczas, gdy dziecko je coraz więcej pokarmów stałych, które zaspokajają jego potrzeby i dodatkowo pije mleko mamy na żądanie. Całkowite odstawienie od piersi następuje najczęściej między 2 a 4 rokiem życia. Matki, które karmią dłużej w zachodnich kulturach ukrywają ten fakt z uwagi na niską tolerancję społeczną. Informacje o karmieniu dziecka powyżej piątego roku życia są rzadko spotykane i stanowią raczej anegdotę niż fakt. A przecież matka, która decyduje się na karmienie dłuższe niż pierwotnie planowała, podąża za potrzebami dziecka. Prawdopodobnie mało która matka planuje karmić do czasu aż dziecko pójdzie do szkoły czy dłużej.
Jeśli jednak karmienie piersią trwa o wiele dłużej (lub krócej) niż akceptuje to społeczeństwo, to moment zakończenia karmienia piersią zwykle pozostaje tajemnicą rodzinną.
Wyrzuty sumienia i strata laktacyjna
Zgodnie z raportem “Karmienie piersią w Polsce” z 2015 roku (wg GUS 2014), 98% matek zaczyna karmić swoje dzieci w sposób naturalny (brak informacji o wyłącznym karmieniu mlekiem matki). Napotkane po drodze trudności mogą doprowadzić do przedwczesnego odstawienia od piersi. Niemowlęta w wieku od 2.do 4. miesięcy karmione są głównie sztucznie. Tylko 42% niemowląt karmionych jest w jakikolwiek sposób piersią. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby matka szukała pomocy i wiedzy. Ustalenie jaka jest przyczyna problemów z karmieniem może pomóc w znalezieniu rozwiązań i kontynuacji karmienia piersią.
Natomiast w przypadku, gdy matka jest świadoma i zdecydowana zakończyć karmienie piersią / mlekiem nie powinna być namawiana, czy krytykowana. Podobnie matka, która karmi piersią / mlekiem dłużej niż jest to normą w danej kulturze.
Odstawienie dziecka od piersi, bez względu na czas jego trwania, jest zmianą nie tylko dla dziecka, ale i dla matki, która również może doświadczyć mieszanych emocji – od euforii do smutku. Z jednej strony może cieszyć się z “odzyskania wolności”, ale równocześnie opłakiwać stratę. Utracenie chwil fizycznej bliskości, poczucie, że dziecko odsuwa się, jest mu mniej potrzebna – to tylko niektóre z odczuć towarzyszących zakończeniu karmienia piersią / odciągniętym mlekiem.
Jednak odstawienie się dziecka od piersi, to kolejny kamień milowy w jego rozwoju, również społecznym. Warto zadbać o to, aby doświadczenie było pozytywne dla obu stron. Ważne jest również to, by zapewnić dziecku odpowiednie odżywienie uwzględniając brak mleka matki w jego codziennej diecie.
Źródła:
- “Weaning from the breast”, Paediatr Child Health. 2004 Apr; 9(4): 249–253. doi: 10.1093/pch/9.4.249
- Obrazek wyróżniający: zdjęcie z canva.com.
🎧 Jeśli wolisz słuchać niż czytać podcast na ten temat znajdziesz tu.
📌 Podcasty dostępne są również na: Spotify, Google Podcasts i Apple Podcasty.
