Rak piersi

Rak sutka, rak gruczołu sutkowego, potocznie rak piersi (carcinoma mammae) najczęstszy nowotwór złośliwy gruczołu sutkowego. Najczęstszy z wszystkich występujących nowotworów wśród kobiet. Niezwykle rzadko występujący również u mężczyzn zapewne dlatego jest zbyt późno rozpoznawalny. Wczesna diagnostyka pozwala uniknąć powikłań i przerzutów, co z kolei daje szanse na całkowite wyleczenie.

Epidemiologia

Od lat 70. obserwuje się znaczący wzrost zachorowań na raka sutka głównie w krajach wysokorozwiniętych Już dziś ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet w USA wynosi 1:8, w Polsce 1:16. Nowotwory złośliwe są pierwszą przyczyną zgonu kobiet w wieku poniżej 65 lat, zaś wśród nich pierwsze miejsce zajmuje rak piersi. Rak piersi u mężczyzn występuje bardzo rzadko — w ostatnich latach rejestrowano około 120 przypadków nowych zachorowań rocznie Występowanie raka gruczołu sutkowego w miastach jest nieco większe niż na wsi prawdopodobną przyczyną jest większe uprzemysłowienie, a tym samym narażenia kancerogenne. Wysoki wzrost zachorowalności niestety niesie ze sobą nadal wysoką umieralność. Wiedza o samobadaniu czy mammograficznych badaniach przesiewowych jest wciąż na bardzo niskim poziomie.

Rodzaje raka

Wyróżniamy podział ze względu na:

1. Lokalizację ogniska (brodawka, przewody, zraziki).
2. Typu histopatologicznego (ocena mikroskopowa zmienionej tkanki) według WHO.
3. Inwazyjności (przedinwazyjny, inwazyjny).

Do oceny stopnia zaawansowania raka piersi stosuje się klasyfikację kliniczną TNM, która wyodrębnia 5 stopni:

• Stopień „0” rozpoznawany jest w przypadku bardzo wczesnej postaci nowotworu piersi, do której kwalifikowane są raki nienaciekające (przedinwazyjne). W tym stadium choroba jest praktycznie całkowicie wyleczalna, a prowadzone postępowanie terapeutyczne ma na celu uzyskanie miejscowego wyleczenia oraz zapobiegnięcie wystąpienia raka inwazyjnego.
• Stopnień I oraz II oznacza inwazyjne stadium choroby, w której lokalizacja komórek nowotworowych jest nadal ograniczona do gruczołu piersiowego lub zaczęły się one rozprzestrzeniać do najbliższych pachowych węzłów chłonnych.
• W stopniu III rak jest miejscowo zaawansowany i oznacza przerzuty nowotworu do regionalnych węzłów chłonnych i/lub do okolicznych tkanek, bez obecności przerzutów do odległych narządów i węzłów chłonnych.
• Stopień IV – uogólniony (rozsiany) rak piersi jest najbardziej zaawansowaną postacią tego nowotworu i oznacza obecność przerzutów odległych, np. w kościach, płucach, wątrobie lub w mózgu. Zaawansowany rak piersi to także stadium nawrotu choroby, za które uznajemy zarówno miejscową wznowę, jak i przerzuty w odległych narządach. Nawrót raka piersi następuje u około 20% chorych po wcześniejszym leczeniu radykalnym (2).

Czynniki ryzyka

Do najważniejszych czynników ryzyka zachorowania na raka piersi zalicza się:

• płeć (blisko 99% dotyka kobiet);
• wiek (ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie po 50 r.ż.);
• czynniki hormonalne – długa  ekspozycja na estrogeny (kobiety, które rozpoczęły miesiączkowanie przed 12 r.ż., przebyły menopauzę po 55 r.ż.);
• wystąpienie raka piersi w przeszłości (zwiększa ryzyko wystąpienia raka w drugiej piersi 3-krotnie);
• wystąpienie raka piersi w rodzinie – ryzyko jest szczególnie wysokie jeśli nowotwór wystąpił u krewnych pierwszego stopnia (mama, córka, siostra);
• późne macierzyństwo i/lub bezdzietność (3x większe ryzyko);
• antykoncepcja i/lub hormonalna terapia zastępcza;
• brak aktywności fizycznej;
• spożywanie alkoholu i palenie papierosów;
• otyłość (zwłaszcza w wieku pomenopauzalnym);
• dieta bogata w tłuszcze nasycone;
• ekspozycja na czynniki rakotwórcze tj. promieniowanie jonizujące i pole magnetyczne.

Objawy

Rak piersi przez długi czas może nie dawać żadnych objawów – najczęściej jest wykrywany przez pacjentkę przez przypadek, podczas samobadania piersi, kiedy to wyczuje w piersi niewielki twardy guzek. W takiej sytuacji należy zawsze zwrócić się do ginekologa lub onkologa. Inne symptomy, które można wykryć i zaobserwować samodzielnie to:

• zmarszczenie lub wciągnięcie skóry piersi i/lub wciągnięcie brodawki sutkowej;
• owrzodzenie skóry piersi i/lub owrzodzenie brodawki sutkowej;
• zaczerwienienie skóry piersi;
• jednostronny wyciek z brodawki sutkowej;
• powiększenie węzłów pachowych lub nadobojczykowych często z towarzyszącym bólem;
• asymetria piersi.

Diagnostyka

Samobadanie piersi

Do podstawowych badań diagnostycznych należy samobadanie piersi. To palpacyjne badanie wykonuje się w w pozycji stojącej (przed lustrem i leżącej. Należy unieść obie ręce do góry i poobserwować swoje ciało, zwrócić uwagę na symetrię oraz kształt piersi, doły pachowe, przyjrzeć się dokładnie brodawkom i skórze piersi. Następnie kolistymi ruchami dokładnie zbadać całość piersi od nasady po dół pachowy. Kobiety miesiączkujące powinny badać się tydzień po menstruacji, a kobiety po menopauzie w dowolny dzień każdego miesiąca.

Mammografia (MMG)

To badanie przesiewowe dla kobiet +50. Mammografię wykonujemy  w 2 projekcjach (górno-dolna i skośna) otrzymując w ten sposób 4 zdjęcia prześwietlonej piersi. Czułość MMG w wykrywaniu zmian nowotworowych wynosi około 85% (zakres 50–90%), przy czym jest mniejsza w przypadku piersi o dużej gęstości, typowych dla kobiet w młodszym wieku. Bywa, że część wyczuwalnych podczas samobadania raków piersi, jest niewidoczna w obrazie MMG. Innymi przyczynami niewykrycia raka w mammografii będą: błędy techniczne (nieprawidłowe ułożenie piersi), błąd percepcji (przeoczenie zmiany) i błąd interpretacji (rozpoznanie zmiany jako niezłośliwej).

Ultrasonografia (USG)

Jest podstawowym badaniem diagnostycznym dla młodych kobiet. Badanie przy pomocy ultradźwięków jest całkowicie bezbolesne i nie wymaga specjalnego przygotowania. Standardowo wykonujemy je w pierwszej połowie cyklu, jednak nie ma przeciwwskazań do wykonania zarówno w ciąży jak i podczas karmienia piersią.

Rezonans magnetyczny piersi

To nowoczesna metoda charakteryzująca się wysoką czułością – pozwala na dokładne zobrazowanie morfologii piersi, w tym zaburzeń ich architektury, i wykrycie bardzo małych guzków. Umożliwia to zobrazowanie wczesnych zmian, niewidocznych jeszcze w tradycyjnym badaniu mammograficznym lub badaniu USG. Całość badania jest bezbolesna i trwa około 30 minut.

Biopsja

Biopsja cienkoigłowa polega na pobraniu próbek komórek i poddaniu ich badaniu cytologicznemu. Biopsja gruboigłowa bada pobrany materiał histopatologicznie. Pozwala określić charakter i rodzaj wykrytej zmiany.

Na zakończenie…

Rozwój techniki pozwala wierzyć, że diagnostyka raka będzie na coraz to wyższym poziomie. Jednak żadne dostępne badanie nam nie pomogą jeśli się na nie nie udamy. Specjaliści podkreślają, że nadal podstawowym badaniem diagnostycznym pozostaje samobadanie piersi. Regularne badania przesiewowe pozwalają na wczesne wykrycie niepokojących zmian. A im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym szybciej uda wdrożyć się odpowiednią terapię. O metodach leczenia więcej napiszemy w kolejnym artykule.

MR

Źródła:

1. „Rak piersi – objawy, leczenie”, lek. med. Matylda Mazur, www.medonet.pl
2. „Rak piersi. Praktyczny przewodnik dla lekarzy”, Jacek Jassem, Maciej Krzakowski, Via Medica, 2009.
3. „Rak piersi w Polsce – leczenie to inwestycja”, Anna Smaga, Magdalena Mikułowska, Aleksandra Komorowska, dr Bogdan Falkiewicz, Jerzy Gryglewicz, www.sequence.pl
4. „Wczesne objawy raka piersi (sutka)”, www.zwrotnikraka.pl
5. „Rak piersi”, Jacek Jassem, Maciej Krzakowski, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych — 2013 r.
6. „Rak piersi w Polsce – leczenie to inwestycja”, Anna Smaga, Magdalena Mikułowska, Aleksandra Komorowska, dr Bogdan Falkiewicz,Jerzy Gryglewicz, www.sequence.pl
7. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Mlekiem Mamy.