Szczególne produkty w diecie małego dziecka
W rodzinnej kuchni istnieją produkty, na które należy zwrócić szczególną uwagę podczas wprowadzania ich do diety niemowlaka.
Produkty o potencjalnych właściwościach alergizujących
Od wielu lat grupy ekspertów zajmujących się żywieniem dzieci zastanawiały się czy do diety małego dziecka, powinny być wprowadzane produkty o potencjalnych właściwościach alergizujących. Zaliczano do nich: jajo kurze, orzeszki ziemne, orzechy drzewne, ryby i skorupiaki. Okazuje się, że aktualne badania naukowe wskazują, iż nie ma dowodów, aby były wprowadzane one później niż inne produkty uzupełniające.
Jajo kurze
Szczególne znaczenie w diecie małego dziecka ma żółtko jaja kurzego. Jest ono doskonałym źródłem tłuszczów, kalorii oraz witamin z grupy B i żelaza. Wskazane jest spożywanie tego produktu przez dzieci dwa razy z tygodniu. Jajo kurze powinno być dobrze ugotowane przez 10-15 minut. Nie należy podawać jaj pasteryzowanych, ani surowych (grozi zakażeniem Salmonellą).
Gluten
Obecnie gluten, czyli białko roślinne występujące w ziarnach zbóż (pszenica, jęczmień, żyto), można wprowadzać do diety dziecka od 4-12 miesiąca życia, najlepiej w prewencji mleka kobiecego. Jednak na początku należy unikać dużych porcji glutenu w diecie dziecka. Za małą porcję uznaje się 1/10 kromki chleba, za dużą 1/2 kromki chleba.
Mięso
Jest źródłem żelaza i pełnowartościowego białka, cynku, kwasu arachidonowego, witaminy B12 i karnityny. Nie ma danych sugerujących kolejność wprowadzenia mięsa, jednak zwykle jako pierwsze wprowadza się mięso drobiowe (z indyka, gęsi, kurczaka, kaczki), a w późniejszym okresie wołowinę, jagnięcinę i królika. Dzieciom do 3 roku życia nie należy podawać podrobów i przetworów mięsnych takich jak: parówek, wędzonek czy kiełbas. Podawanie mięsa należy rozpocząć od 10g, a pod koniec 1 roku życia porcja powinna wynosić 20g. Mięso należy podawać wyłącznie ugotowane.
Ryby
Ryby stanowią doskonałe pokrycie zapotrzebowania na DHA. Dzieciom należy podawać przede wszystkim tłuste ryby morskie. Zalecane gatunki ryb to:
- dorsz,
- flądra,
- łosoś norweski (hodowlany),
- makrela atlantycka,
- morszczuk,
- pstrąg (hodowlany),
- ryba maślana,
- sardela,
- sardynka,
- sum,
- szprota.
Ryby zaczynamy podawać dzieciom w małych ilościach 1-2 razy w tygodniu, obserwując ich reakcje.
Masło i margaryna oraz oleje roślinne
Tłuszcze w diecie małego dziecka są bardzo cennym produktem, gdyż biorą udział w rozwoju mózgu i funkcji poznawczych. Używa się ich jako dodatek do pokarmów i posiłków uzupełniających np.: zupa jarzynowa. Dzieciom zaleca się podawanie masła, olejów roślinnych takich jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek oraz miękkich margaryn z małą zawartością tzw. tłuszczów trans (< 2 %).
Produkty zbożowe
Zalecane produkty zbożowe w diecie małego dziecka to: pszenica, jęczmień, owies, żyto, pszenżyto, kukurydza, pszenica orkisz, ryż, proso. Stanowią one bowiem źródło węglowodanów, witamin z grupy B oraz żelaza, miedzi, magnezu, cynku potasu i fosforu.
Grupa ekspertów żywieniowych podkreśla, iż w diecie dziecka należy uważać na ilość spożywanego ryżu, ze względu na zawartość w nim arsenu, który ma działanie karcynogenne (rakotwórcze). Z tego powodu eksperci zajmujący się żywieniem dzieci nie zalecają podawania płynnych preparatów ryżowych, tzw. kaszek ryżowych.
Miód
Podawanie miodu zaleca się dzieciom po 1 roku życia ze względu na skażenie bakteriami, które wytwarzają trującą botulinę wywołującą groźną chorobę (botulizm niemowlęcy).
Orzeszki ziemne
Stanowią jeden z produktów o potencjalnych właściwościach alergizujących. Obecne badania dowodzą, iż nie należy opóźniać ich wprowadzania w diecie niemowląt. Najlepiej zrobić to w prewencji mleka kobiecego w formie dostosowanej do wieku dziecka.
W praktyce należy na początku wprowadzać je w formie masła orzechowego lub mąki arachidowej z mlekiem matki, wodą lub mieszanką mleczną (około 1-2 łyżeczki do herbaty, 1-3 razy w tygodniu). Więcej informacji o orzeszkach ziemnych w diecie małego dziecka przeczytasz tu.
Sól i cukier
Światowe organizacje zdrowia i polscy eksperci są zgodni, że w jadłospisie małego dziecka należy unikać soli kuchennej oraz cukru. Podawanie soli dzieciom w okresie niemowlęcym powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i zwiększa ryzyko nadciśnienia w późniejszym wieku. A spożywanie cukru sprzyja próchnicy zębów i otyłości. Cukry powinny być zatem spożywane wyłącznie jako składnik mleka, niesłodzonych produktów mlecznych i świeżych owoców.
Zarówno spożywanie soli i cukru sprzyja kształtowaniu złym nawykom żywieniowym.
O żywieniu małego dziecka oraz o roli płynów w jego diecie przeczytasz w odrębnych artykułach.
Propagowanie zasad zdrowego żywienia dzieci od jak najwcześniejszego okresu ich życia zapewni naszym dzieciom lepszy start i rozwój. Pamiętajmy o tym i rozpowszechniajmy tę wiedzę.
Piśmiennictwo:
- Cukry w żywieniu dzieci i młodzieży – stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne 2019; 16:561-570.
- Dyrektywa Parlamenty Europejskiego i Rady 2012/12/UE z dnia 19 kwietnia 2012 r. zmniejszająca dyrektywę Rady 2001/112/WE odnosząca się do soków owocowych i niektórych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi.
- Janicka-Rachtan J., Horvath A.: Napoje roślinne – niezdrowy marketing czy zdrowa alternatywa dla diety bezmlecznej?, Standardy Medyczne Pediatria 2019; 16: 226-236.
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego towarzystwa Gastoroenterologii i Hepatologii Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny, 2021.
- Woś H., Weker H., Jackowska T. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzieży. Standard Med. Interna, 2010; t. 1:7-15.
Opr. mgr Iwona Nadratowska, pielęgniarka, IBCLC, CDL, Polskie Towarzystwo Konsultantów i Doradców Laktacyjnych. Na co dzień pracuje w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie, prowadzi praktykę w Centrum Edukacji Rodziców, Poradnia laktacyjna/Szkoła rodzenia, ul. Żołnierska 14d/2, tel. 502 678 228.
Artykuł jest częścią projektu “Kalendarz Mlekiem Mamy”, realizowanego w ramach działań statutowych Fundacji Mlekiem Mamy, we współpracy z innymi organizacjami zajmującymi się w swoich działaniach szeroko pojętą tematyką laktacji: Fundacja Kobiet Twórczych (Centrum Nauki o Laktacji) – CNoL, Polskie Towarzystwo Konsultantów i Doradców Laktacyjnych – PTKiDL, Fundacja Bank Mleka Kobiecego – FBMK.
Sesję fotograficzną wykonała Zuzanna Kruschewska Photography.
