Sposoby na odstawienie krok po kroku
Sposoby na odstawienie dziecka od piersi/mleka mamy będą zależały między innymi od wieku dziecka i potrzeb matki (oraz oczywiście dziecka). W tym artykule znajdziesz przykładowe wskazówki pomocne przy odstawianiu dziecka od piersi.
Pamiętaj, że odstawianie nie jest wydarzeniem jednorazowym, a procesem!
Stopniowa rezygnacja z karmienia piersią
Eliminuj karmienie piersią, zaczynając od sesji bezproblemowych (logistycznie, emocjonalnie) z punktu widzenia dziecka i matki. Łatwiej ci będzie przejść przez proces odstawienia zaczynając od zastąpienia najmniej ulubionego karmienia dziecka kubeczkiem lub butelką. Niemowlę po ssaniu piersi przez kilka pierwszych miesięcy życia może odmówić karmienia w inny sposób i czasami łatwiej jest przyjąć mleko (odciągnięte lub modyfikowane) od drugiego rodzica lub innego opiekuna.
U starszego niemowlęcia lub małego dziecka, które porusza się i jest zainteresowane otoczeniem łatwiej jest wyeliminować karmienia w ciągu dnia.
Kiedy dziecko zaakceptuje mleko w butelce lub w kubku można nimi zastąpić kolejne karmienie piersią. Następuje to w ciągu kilku dni, tygodni, a nawet miesięcy. Kolejne karmienia zastępcze ustalaj w tempie zgodnym z tobą i dzieckiem.
Nie eliminuj karmień jedno po drugim, lecz wybieraj je z różnych pór w ciągu doby, aby stopniowo wydłużać czas między karmieniami.
Jeśli pomiędzy karmieniami piersi będą przepełnione – odciągnij odrobinę mleka ręcznie lub laktatorem, aby nie doszło do zastoju oraz łatwiej było dziecku opróżnić pierś w czasie karmienia.
Na koniec zostaw karmienia najbardziej potrzebne, wygodne lub przyjemne dla dziecka. Istnieje silny związek między karmieniem piersią, a snem, więc może zostać na koniec karmienie wieczorne, nocne lub ranne.
Karmienie swoim mlekiem
- Jeśli nie jest możliwe zastąpienie piersi butelką w różnych porach – zrezygnuj całkowicie z karmienia bezpośrednio z piersi.
- Zastąp karmienie piersią karmieniem odciągniętym mlekiem.
- Stopniowo zmniejszaj liczbę / długość sesji z laktatorem (możesz też odciągać ręcznie). Jak wygaszać laktację przeczytaj w tym artykule.
- Zamieniaj stopniowo porcję swojego mleka na porcję substytutu.
- Sesję karmienia swoim mlekiem możesz również zastąpić koktajlem owocowym, jogurtem lub zdrową przekąską np. owoce, tosty z pieczywa pełnoziarnistego (po 6. miesiącu życia).
Odstawienie nagłe
- Jeśli odstawienie musi być nagłe, wówczas od razu zastępuje się karmienie piersią substytutem mleka.
- Zadbaj o piersi – opróżniaj je z mleka.
- Odciągaj pokarm do uczucia ulgi, zmniejszaj liczbę / długość sesji / wydłużaj czas pomiędzy sesjami. Nie odciągaj zbyt dużej ilości mleka, aby organizm nie produkował go na bieżąco, by zaspokoić potrzeby dziecka.
- W przypadku obrzęku stosuj dodatkowo zimne okłady.
- Jeżeli uzbierasz porcję mleka, na bieżąco możesz je podawać dziecku.
- Farmakologiczne hamowanie laktacji stosuje się w wyjątkowej sytuacji, jaką jest np. strata dziecka. Staraj się zahamować laktację w sposób naturalny.
Częściowe odstawienie
Częściowe odstawienie od piersi jest opcją dla matki, która nie chce całkowicie kończyć karmienia piersią, a jedynie je ograniczyć. Może to mieć miejsce z różnych powodów, np. nieobecność w domu – powrót do pracy, nauki albo zły stan zdrowia.
Jeśli matki nie ma w domu w ciągu dnia, to podczas jej nieobecności dziecko jest karmione w inny sposób, a karmienie piersią może być kontynuowane po jej powrocie – wieczorem, w nocy lub rano. W czasie nieobecności w domu może okazać się konieczne odciąganie mleka. Pozwoli to też utrzymać dłużej laktację.
Wiele starszych niemowląt, które nie miały wcześniej wprowadzonego kubeczka lub butelki, odmawia picia lub jedzenia czegokolwiek pod nieobecność matki. Natomiast po jej powrocie do domu mogą znacznie zwiększyć liczbę i długość sesji karmienia piersią. Zwykle jest to problem przejściowy, tzw. strajk. W takiej sytuacji nie zaleca się przetrzymywania głodnego dziecka, a podejmowanie prób nakarmienia go. Konieczne jest obserwowanie oznak odwodnienia lub słabego przybierania na wadze.
Jak karmić?
- Poznaj zasady prawidłowego karmienia butelką. Jeśli dziecko jest zbyt małe, aby utrzymać butelkę, nie podpieraj jej w celu ułatwienia samodzielnego jedzenia, gdyż może to narazić niemowlę na ryzyko zadławienia.
- Staraj się karmić butelką z uważnością, w bliskim kontakcie z dzieckiem, przytulaj je podczas karmienia. W czasie odstawiania od piersi zarówno matka, jak i dziecko potrzebują bliskości.
- Czasami w początkowym okresie procesu odstawiania dzieci nie chcą przyjmować pokarmu od matek. W takiej sytuacji poproś o pomoc innego członka rodziny. Mama kojarzy się niemowlętom z mlekiem i wyczuwają jego zapach.
- W przypadku starszych niemowląt spróbuj podawać substytut w otwartym kubku. Istnieje ryzyko, że niemowlę przyzwyczai się do picia z butelki, może zrezygnować z pokarmów stałych na korzyść mleka. W II półroczu życia nie powinno się podawać dziecku pokarmów przy pomocy butelki.
- Pokarmy stałe podawaj zgodnie z wytycznymi dotyczącymi rozszerzania diety, dostosowując je do rozwoju i umiejętności dziecka.
- Dbaj o higienę jamy ustnej dziecka. Z karmieniem butelką wiąże się ryzyko pojawienia się próchnicy butelkowej.
- Bezwzględnie nie podawaj butelki (ani smoczka uspokajacza) dzieciom powyżej pierwszego roku życia.
- Przestawienie dziecka na karmienie butelką wiąże się z późniejszym odzwyczajeniem go od picia z butelki (smoczka).
- Zadbaj o urozmaiconą dietę (dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych) i prawidłową kaloryczność posiłków.
- Przed odstawieniem nocnych karmień podaj dziecku wartościowy posiłek na kolację, który pozwoli wytrwać do śniadania.
- Odstawiając dziecko od piersi i po odstawieniu kontroluj wagę dziecka, by szybko zareagować na ewentualny niedobór przyjmowanych kalorii, szczególnie przez niemowlęta.
Pomocne w odstawieniu
Niektóre czynności, rytuały mogą kojarzyć się dziecku z karmieniem piersią i wyzwalać domaganie się piersi. Warto zatem ich unikać, zmienić przyzwyczajenia. Inne – mogą pomóc mamie i dziecku w przejściu przez proces odstawienia.
Nawyki
Zmień nawyki, które wcześniej ułatwiały karmienie piersią, na przykład:
- nie noś ubrań z łatwym dostępem do piersi,
- nie rozbieraj się przy dziecku,
- unikaj kąpieli przy dziecku, aby nie widziało nagich piersi,
- wybierz inne miejsce do siedzenia niż to, w którym zwykle karmiłaś,
- trzymaj dziecko w pozycji innej niż do karmienia,
- poproś innego członka rodziny o wykonanie porannej toalety lub nakarmienie dziecka po przebudzeniu,
- opóźniaj moment powrotu do domu, np. zrób po pracy zakupy,
- w czasie dotychczasowej pory karmienia zaproponuj przekąskę lub zabierz dziecko w atrakcyjne miejsce,
- opóźniaj lub stopniowo skracaj karmienia (co kilka dni), albo wprowadź limity, proponując coś w zamian.
Rozmowy o karmieniu
Porozmawiaj z dzieckiem o tym co planujesz z wyprzedzeniem, by odstawienie od piersi nie było zaskoczeniem. Dziecko może nie rozumieć co się dzieje, dlaczego mama/pierś dostępna na żądanie, nagle stała się niedostępna. Wytłumacz, że ty nadal będziesz dostępna i spędzicie więcej wspólnego czasu na różnych aktywnościach. Jeśli dziecko jest już na tyle duże, że zrozumie koncepcję zaprzestania karmienia piersią możesz ustalić z nim datę ostatniego karmienia, która stanie się waszą datą odstawienia. Nie oznacza to jednak, że dziecko po wyznaczonej dacie za jakiś czas znowu nie poprosi o mleko. Trzeba wówczas wrócić do rozmowy, przypomnieć wspólne ustalenia.
Bliskość
Zdarza się, że kiedy mama pracuje zawodowo, to karmienie piersią jest ważnym elementem jej relacji z dzieckiem. Kiedy liczba karmień spada warto zastąpić bliski kontakt tuleniem, noszeniem w chuście lub nosidle miękkim, wspólną zabawą, czytaniem książeczek. Nie odpychaj dziecka od siebie, bo prawdopodobnie będzie jeszcze bardziej domagało się bliskiego kontaktu z tobą, ssania piersi. Daj mu tyle czułości ile potrzebuje. Po odstawieniu bliskość z dzieckiem jest bardzo ważna.
Czytanie książek
W ostatnich latach na polskim rynku dostępnych jest coraz więcej książek o karmieniu piersią, np. “Kołysanka o piersiach mamy”, “Uwielbiałam cię karmić”, “Żegnamy mleko mamy”. Wspólne czytanie przed snem o karmieniu, bliskości oraz o rozpoczęciu nowego etapu życia dziecka na podstawie historii bohaterów książek z pewnością ułatwi mamie i dziecku proces odstawienia od piersi.
Atrakcyjne posiłki
Pozwól dziecku uczestniczyć w przygotowywaniu posiłku dla całej rodziny. Wspólne gotowanie i spożywanie posiłków z maluchem, to nie tylko czas spędzony razem, ale i kształtowanie nawyków. Rozszerzanie diety w sezonie owocowo – warzywnym ułatwi przygotowywanie atrakcyjnych, kolorowych i smacznych posiłków.
Wspólne zabawy
Dziecko, które jest karmione piersią spędza dużo czasu w ciągu doby w bliskiej relacji z matką. Dlatego tak ważne jest, aby spędzać jak najwięcej czasu razem, by dziecko nie odczuło, że mama stała się mniej dostępna. Nie każda dorosły lubi bawić się zabawkami z dzieckiem, ale warto pamiętać, że dla młodego człowieka prawie każda forma spędzania czasu będzie atrakcyjna. Zaangażowanie malucha w pomoc przy pracach domowych, jak na przykład wieszanie prania, może być okazją do wspólnej zabawy.
Wsparcie członków rodziny
Dzieci, które wykazują gotowość do zakończenia karmienia piersią, przechodzą przez proces odstawienia spokojnie i harmonijnie. W przypadku jednak, gdy to karmienie nadal jest ważne, może być trudno. Dlatego wsparcie osób bliskich, innych członków rodziny jest pomocne, a czasami wręcz niezastąpione. Zarówno dla dziecka, jak i dla matki.
Odstawienie w porze snu – wskazówki
Karmienie na drzemkę i do snu pozostają zwykle ostatnimi karmieniami i są chyba najtrudniejsze do odstawienia. Jeśli dziecko śpi z matką, to może być pomocne przeniesienie malucha do własnego łóżka, do łóżka rodzeństwa lub zaangażowanie do usypiania innego członka rodziny. Niektóre mamy decydują się na przeniesienie do innego pokoju, a dziecko początkowo śpi w dotychczasowym miejscu na przykład z tatą. Jeżeli dziecko domaga się piersi, bo chce mu się pić – można podać mu wodę. Nie kładź spać głodnego malucha, bo prawdopodobnie będzie domagał się piersi.
Zaproponuj coś w zamian co zastąpi ssanie piersi, stanie się nowym rytuałem. Możesz podać przed snem ciepłe mleko, a do snu czytać książeczkę, głaskać po plecach, włączyć relaksującą muzykę bądź bajkę, śpiewać piosenkę. Przytulaj dziecko w sposób utrudniający dostęp do piersi. Dzieci, które podejmują decyzję o odstawieniu, albo godzą się z nią – często zasypiają z ręką położoną na piersi.
Wspólne wspomnienia
Karmienie piersią jest ważnym etapem w życiu dziecka i matki. Najlepszym, gdy pozostają po nim wspaniałe wspomnienia. Jeśli karmienie okazało się trudne, spróbuj zapamiętać dobre chwile, wspólnie spędzony czas, bliskość. Po wielu latach miłą pamiątką będą zdjęcia, opisane wspomnienia, drobny upominek dla mamy i dziecka (np. biżuteria, książka, zabawka).
Odstawienie od piersi może też okazać się trudnym doświadczeniem i dla mamy, i dla dziecka, nawet, jeśli było świadomą decyzją. Może pojawić się smutek, złość, tęsknota za czymś, co nie wróci.
W niektórych krajach na zakończenie drogi mlecznej mamy organizują rodzinne przyjęcie z tortem lub ciasteczkami z motywem piersi (ang. stop breastfeeding cake). Oczywiście niemowlę nie będzie pamiętało takiego wydarzenia, ale starsze dziecko już tak. Uroczystość zorganizowana z okazji odstawienia od piersi może pomóc dziecku pomyśleć o nim, jak o czymś wyjątkowym, pozytywnym wydarzeniu. Celebracja zakończenia karmienia piersią na pewno utrwali te dobre chwile i otuli emocje. Świętowanie zakończenia karmienia piersią coraz częściej jest praktykowane i w Polsce.
Źródła:
- “Karmienie piersią”, Ina May Gaskin.
- “Weaning from the breast”, Paediatr Child Health. 2004 Apr; 9(4): 249–253. doi: 10.1093/pch/9.4.249
- Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.
🎧 Jeśli wolisz słuchać niż czytać podcast na ten temat znajdziesz tu.
📌 Podcasty dostępne są również na: Spotify, Google Podcasts i Apple Podcasty.
