Ocena stanu noworodka

Tuż po urodzeniu dziecka każda matka z niecierpliwością pragnie je zobaczyć. Chce stwierdzić czy jest ono zbudowane prawidłowo, czy ma wszystko „na swoim miejscu”. W miarę wzrostu i rozwoju dziecka pojawia się następne pytanie – czy dziecko rozwija się prawidłowo, czy jego rozwój psychiczny i fizyczny jest prawidłowy?

Dziecko pod opieką pediatry

Istnieje cały zespół objawów znanych pediatrom (a często nie zauważanych przez rodziców), które sygnalizują, że rozwój dziecka będzie przebiegał z opóźnieniem lub nieprawidłowo.

Dlatego bardzo ważne jest badanie dziecka nie tylko zaraz po urodzeniu, ale także po 3 tygodniach, kiedy objawy zaburzeń jego rozwoju stają się wyraźniejsze. Niektóre wcześnie rozpoznane zaburzenia, zwłaszcza nieprawidłowości w zakresie rozwoju ruchowego, poddane szybkiej rehabilitacji ulegają całkowitemu wyrównaniu. Niektóre nieprawidłowości rozwoju psychomotorycznego uwidaczniają się później w miarę postępującego rozwoju dziecka. Niekiedy matka zauważa je dopiero, gdy dziecko nie wykonuje czynności takich jak jego rówieśnicy lub nie interesuje się w sposób dostateczny otoczeniem.

Indywidualność w rozwoju

Należy z całą mocą podkreślić, że rozwój każdego dziecka jest bardzo indywidualny i określenie, że dziecko jest „opóźnione w rozwoju” powinno być stawiane z bardzo dużą ostrożnością. Należy brać pod uwagę dynamikę rozwoju pozostałych dzieci w rodzinie, indywidualny rozwój matki i ojca w dzieciństwie – jednym słowem czynniki genetyczne. Wcześniactwo, ciężkie choroby matki w ciąży, choroby dziecka w pierwszych miesiącach życia mogą spowodować, że rozwój jego będzie wolniejszy, ale osiągnie ono wszystkie „sprawności” jak inne dzieci, tylko nieco później. Podobnie się dzieje z pojawieniem się pierwszych ząbków – jest ono czasem znacznie opóźnione (nawet, gdy dziecko nie ma krzywicy) a zebranie wywiadu wyjaśnia, że matka czy ojciec ząbkowali również późno.

Matka jest ważnym obserwatorem swojego dziecka i niejednokrotnie wydaje się jej, że zachowuje się ono dziwnie, czy inaczej od rówieśników – przychodzi wówczas, często zrozpaczona, do swojego lekarza. Są niemowlęta spokojne, i bardzo żywe, sypiające dobrze, i płaczące w nocy, jedzące, i bez apetytu – wszystkie one mimo tych różnic najczęściej w miarę postępowania procesu dojrzewania wyrastają na zdrowe, prawidłowo rozwinięte dzieci.

Ocena prawidłowości rozwoju dziecka, w sytuacji istnienia w/w odchyleń osobniczych, a zwłaszcza wyrażenie własnej opinii, co do jego przyszłego potencjału intelektualnego i rozwoju fizycznego, jest niesłychanie trudna. Może to uczynić jedynie bardzo doświadczony lekarz pediatra, a i tu czasami mimo niepokoju o dalszy rozwój dziecka okazuje się, że w miarę upływu czasu osiąga ono doskonałe wyniki zaskakujące zarówno rodziców jak i lekarza.

Kontrola rozwoju dziecka

Aby móc sobie zdać sprawę czy dziecko rozwija się prawidłowo należy je w pierwszym roku życia, co miesiąc badać u lekarza pediatry.

Zdrowo wychowywane w odpowiednich warunkach niemowlę opanowuje pierwsze czynności (unoszenie głowy, siadanie, chodzenie etc.) w odpowiednich tygodniach życia. Moment, w którym dana umiejętność pojawia się uzależniony jest od czterech głównych czynników decydujących o rozwoju dziecka. Są to: czynnik genetyczny, wpływ środowiska, własna aktywność dziecka oraz czynnik wychowawczy. Oceniając aktualny rozwój psychomotoryczny dziecka należy znać warunki, w jakich dziecko wzrasta oraz stan jego zdrowia w chwili urodzenia.

Specjalnie wnikliwej ocenie rozwoju poddajemy dzieci urodzone w tzw. „zamartwicy” spowodowanej niedotlenieniem w czasie ciąży lub porodu. Należy tutaj podkreślić, że nieprawidłowe natlenienie płodu w czasie ciąży i porodu jest najczęstszym czynnikiem upośledzającym późniejszy rozwój dziecka. Konieczne jest dostarczenie kobiecie w ciąży dostatecznej ilości świeżego powietrza (papierosy!) Matki przewlekle chorujące (cukrzyca, wady serca) powinny być szczególnie troskliwie prowadzone w ciąży przez lekarza internistę we współpracy z położnikiem.

Pierwszy etap oceny noworodka jest dokonywany tuż po narodzinach dziecka i ma na celu ocenę prawidłowości przebiegu jego adaptacji, wykrycie wad wrodzonych mogących wpływać na stan noworodka, wykluczenie uszkodzeń porodowych.

Skala wg Virginii Apgar

Do oceny stanu noworodka stosowana jest skala wg Virginii Apgar. Według niej dokonuje się oceny pięciu parametrów od 0 do 2 punktów (tab. nr 1).

Ocenę wg skali Virginii Apgar należy przeprowadzić nie mniej niż dwa razy, w 1 i 5 minucie życia. Ocena w 1 minucie pomaga w identyfikacji dzieci wymagających natychmiastowych działań medycznych. Ocena w 5 minucie jest potrzebna aby ocenić stan adaptującego się dziecka i skuteczność udzielanej pomocy w przywracaniu funkcji życiowych.

Po narodzinach dziecka należy zwrócić także uwagę na funkcje przewodu pokarmowego oraz temperaturę noworodka.

Pierwszy kontakt z matką

Tuż po porodzie zdrowe dziecko powinno zostać położone przez położna na nagie ciało matki i przykryte z góry ciepłą pieluszką. W trakcie kontaktu „ciało do ciała” skóra noworodka zostaje skolonizowana bezpieczną dla dziecka florą bakteryjną z ciała matki. Dziecko w ciągu kilku-kilkudziesięciu minut zaczyna szukać piersi. Jest to moment, kiedy można delikatnie dziecku i matce pomóc w przystawieniu do piersi. Matkę i dziecko powinno się zabezpieczyć przed wychłodzeniem.

Pierwszy kontakt powinien trwać do zakończenia pierwszego karmienia. Pierwsze karmienie, bezpieczny kontakt między matką a dzieckiem po porodzie powinien odbywać się przy pomocy i nadzorze ze strony położnej przyjmującej poród.

MR

Źródła:

1. „Znaczenie właściwej pielęgnacji noworodka i niemowlęcia w aspekcie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego”, praca dyplomowa, autor Małgorzata Penińska, promotor Monika Przestrzelska.
2. „Opieka pielęgniarska nad noworodkiem”, Włodzimierz Borkowski.
3. „Położnictwo i ginekologia. Dla studentów położnictwa i pielęgniarstwa”, Ewa Dmoch-Gajzlerska.
4. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum prywatnego.