Napięcie mięśniowe, a zaburzenie karmienia piersią
Pojęcie napięcia mięśniowego
Napięcie mięśniowe jest bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju ruchowego niemowlęcia. Wystąpienie, choć niewielkiej nieprawidłowości w jego rozkładzie lub wielkości, może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwojowych u dziecka. W poniższym artykule postaram się przybliżyć, czym jest prawidłowe napięcie mięśniowe oraz jakie są objawy mogące świadczyć o jego zaburzeniach.
Upraszczając definicję prawidłowego napięcia mięśniowego możemy przyjąć, że jest zdolnością mięśni do przeciwdziałania sile grawitacji. Prawidłowe napięcie powinno być na tyle wysokie, by pokonać wyżej wspomnianą grawitację, i na tyle niskie, by ruch, wykonywany przez mięśnie, był płynny, swobodny i precyzyjny.
U niemowląt (szczególnie wcześniaków) mogą pojawić się niewielkie zaburzenia napięcia mięśniowego. Najczęściej związane są one z niedojrzałością układu nerwowego, ale mogą pojawić się również w wyniku komplikacji w trakcie lub krótko po porodzie, np. niedotlenienie, wylewy dokomorowe oraz nadciśnienia lub anemii występujących w czasie ciąży u mamy. Zaburzenia napięcia mięśniowego mogą również wskazywać na poważniejsze zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego, prowadzące do niepełnosprawności ruchowej dziecka. Dlatego wszelkie niepokojące zachowania u niemowlęcia warto skonsultować ze specjalistą.
Obniżone napięcie mięśniowe
U dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym w pierwszej kolejności zauważalne jest, tzw. przelewanie się przez ręce, podczas noszenia. Dziecko bardzo dużo śpi, jest mało ruchliwe, niechętnie wyciąga ręce po zabawki, a położone na brzuchu najczęściej nie podejmuje pracy antygrawitacyjnej (nie próbuje podnosić główki). Kontrola głowy rozwija się z opóźnieniem, mięśnie brzucha są słabo rozwinięte (brzuch jest „rozlany” na boki). Przy bardziej obniżonym napięciu mogą pojawić się problemy i ograniczenia w obrębie jamy ustnej – dotyczące szczególnie języka i żuchwy; ssanie jest osłabione i dziecko niechętnie ssie pierś, z której pije się dużo trudniej niż z butelki.
Wzmożone napięcie mięśniowe
Wzmożone napięcie natomiast, objawia się przede wszystkim przez odgięcia i prężenie się dziecka. Podczas pielęgnacji niemowlę wydaje się być sztywne, dotyczy to przede wszystkim kończyn górnych i dolnych. Trudne może stać się zmienienie pieluszki z uwagi na silne prostowanie nóżek, połączone często z ich krzyżowaniem. Niemowlęta, które mają wzmożone napięcie mięśniowe najczęściej są bardziej płaczliwe, niespokojne i mało śpią. Pojawia się problem przy karmieniu – dziecko trudno przystawić do piersi, ponieważ „pręży się” i odgina do tyłu. Często występuje refluks (ulewanie). Warto zwrócić uwagę na fakt, że gwałtowne ruchy podczas wykonywania pielęgnacji, strach i silne emocje potęgują objawy wzmożonego napięcia, dlatego bardzo ważne jest zachowanie spokoju i wykonywanie ruchów powoli, płynnie, a zarazem pewnie. Powinniśmy mówić cicho i spokojnie.
Asymetria
Nieprawidłowo rozwijające się napięcie może również doprowadzić do powstania asymetrii. Widoczna staje się wówczas preferencja jednej ze stron ciała. Staje się ona silniejsza, dziecko chętniej się nią posługuje. Niemowlę układa głowę na jedną stronę, co może doprowadzić do jej odkształcenia, a ruchy w obrębie szyi stają się ograniczone na jedną ze stron, co może skutkować pojawieniem się trudności w karmieniu dziecka piersią (po stronie ograniczenia ruchomości). Jedna strona ciała staje się stroną wydłużoną, a druga skróconą (dziecko układa się w literkę „c”).
Jeśli występują problemy z karmieniem piersią, a stwierdzono u dziecka zaburzenia napięcia mięśniowego warto spróbować zmienić pozycję do karmienia, aby ułatwić dziecku jedzenie. Optymalną pozycją dla każdego niemowlęcia jest ułożenie go brzuszkiem w stronę piersi, ułożenie głowy w linii środkowej i podparcie jej na naszej ręce. Ważne jest, aby obie ręce dziecka znajdowały się z przodu i były zabezpieczone przed cofnięciem. Należy pamiętać, żeby podczas karmienia dziecko było ułożone symetrycznie, oraz było karmione na obie strony (karmienie lewą piersią – dziecko obraca głowę w stronę prawego barku; karmienie prawą – głowa dziecka w stronę lewego barku). W razie potrzeby, odgięcia niwelujemy przez zapewnienie dziecku pozycji „fasolki” (przy braku odgięć kręgosłup dziecka w linii prostej). Główka powinna znajdować się na wysokości piersi, żeby nie dochodziło do odgięcia jej do tyłu. Wraz z wiekiem i potrzebami dziecka pozycję do karmienia można dostosowywać do własnych potrzeb. W razie jakichkolwiek problemów lub wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą, który dobierze odpowiednią pozycję, do potrzeb mamy i maleństwa.
Mgr Iwona Marcinkowska – fizjoterapeuta, Terapeuta metody NDT-Bobath Basic, NDT-Bobath Baby, PNF, Kinesjotapingu, masażu Shantala, Ruchu rozwijającego Weroniki Scherborne, hipoteriapii, Wrocław.
Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji „Mlekiem Mamy”.
