KPI w innych sytuacjach

Karmienie piersią jest jednym z piękniejszych momentów macierzyństwa. O plusach dla dziecka i matki można wiele pisać. Jest ich tak dużo, że nie da się tego wyrazić w jednym zdaniu. Podczas prawidłowo przebiegającej laktacji, gdy matka z dzieckiem mają nieprzerywalny kontakt, odciąganie pokarmu nie jest konieczne. Zdarzają się jednak pewne sytuacje w naszym życiu, kiedy karmienie bezpośrednio z piersi jest niemożliwe (np. rozłąka dziecka z matką) lub musi zostać przerwane na jakiś czas. Przyczyny mogą być medyczne bądź niemedyczne, wynikające z określonej sytuacji, z którą musimy sobie poradzić karmiąc dziecko w inny sposób.

Wyjściem, które ratuje karmienie mlekiem kobiecym w pewnych okolicznościach jest odciąganie pokarmu ręcznie lub laktatorem i podawanie go dziecku inną metodą (KPI). Najczęściej stosowane sposoby karmienia to:

• system wspomagający karmienie (SNS),
• kubeczek,
• strzykawka,
• łyżeczka,
• butelka.

Poniżej skupimy się na zdarzeniach losowych, w czasie których możemy karmić dziecko odciągniętym mlekiem, czyli karmić piersią inaczej (KPI) nie zaprzestając karmienia piersią (równolegle) lub wrócić do karmienia piersią po ustaniu danej przyczyny uniemożliwiającej karmienie naturalne.

Czasami wymaga to od matek wiele cierpliwości, jednak gdy cel zostanie osiągnięty – dziecko je z piersi – satysfakcja i korzyści  dla obydwu stron – zarówno dziecka jak i matki – są bardzo duże.

Przeszkody w karmieniu piersią w różnych sytuacjach

Najczęściej występujące czasowe przeszkody w karmieniu bezpośrednio z piersi oraz wskazania do odciągania pokarmu i karmienia w inny sposób:

• Badania diagnostyczne

• Obecnie przy wykonywaniu wielu badań diagnostycznych nie ma przeciwwskazań, aby karmić piersią. W wyjątkowych sytuacjach należy powstrzymać się jednak od karmienia dziecka, na określony przez specjalistów czas, np. przy podaniu preparatu promieniotwórczego podczas badań scyntygraficznych.

• Choroba matki lub dziecka

Zdarza się, że dziecko lub kobieta mają zdrowotne przeszkody w karmieniu piersią. U dziecka mogą to być choroby, które powodują, że dziecko nie jest w stanie włożyć odpowiedniego wysiłku w ssanie lub leży podłączone do specjalistycznej aparatury medycznej. Po ustaniu przyczyny można podjąć próbę karmienia piersią.

Również matka może chorować w takim stopniu, w którym karmienie piersią nie jest możliwe (leczenie mamy rzadkimi izotopami, przyjmowanie przez mamę niektórych leków i inne). Może być tak, że czas choroby jest przejściowy, a ze względu na przyjmowane leki dziecko nie może pić mleka mamy. Jeśli kobieta chce utrzymać laktację, to może stymulować ją przez cały okres leczenia odciągając mleko laktatorem. Jednocześnie karmić dziecko odciągniętym wcześniej pokarmem, a kiedy tylko będzie to możliwe – próbować wrócić do karmienia piersią.  

Wskazaniem do takiego działania ze strony matki mogą być na przykład:

– Gruźlica – wstrzymujemy karmienie piersią/odciągniętym mlekiem na 2 tygodnie od rozpoczęcia leczenia przyczynowego; izolujemy matkę od dziecka, pamiętając, że wtedy pokarm nie jest zakaźny.

–  Przyjmowanie przez matkę czasowo leków toksycznych.

– Zmiany zakaźne na piersi np. opryszczka, kiła, ospa wietrzna, półpasiec, liszajec zakaźny. Pamiętajmy, że wtedy ograniczenie może dotyczyć tylko piersi posiadającej zmiany chorobowe. Jednak nie wszystkie z nich są przeciwwskazaniem do czasowego odstawienia od piersi.

– Infekcje gonokokowe, gronkowiec metycylinooporny – pierwsze 24 godziny leczenia, bruceloza – powrót do karmienia piersią/mlekiem matki zwykle po 48-96 godzin od rozpoczęcia leczenia przyczynowego, przy poprawie stanu klinicznego matki.

– Cytomegalia (matka seropozytywna) – nie ma ewidentnych przeciwwskazań do podaży mleka matki nawet skrajnie niedojrzałym wcześniakom. Proces mrożenia redukuje, ale nie eliminuje wirusa z mleka. Proces pasteryzacji eliminuje wirusy, ale jednocześnie istotnie obniża wartości immunologiczne i odżywcze mleka w stosunku do ryzyka zakażenia CMV. Diagnostyka w kierunku CMV matki i dziecka wskazana z powodów ogólnomedycznych.

• Pobyt w szpitalu

W życiu musimy zmagać się z przeróżnymi przeszkodami, jedną z nich jest pobyt w szpitalu dziecka lub matki. Czasami jest tak, że nie możemy być razem z dzieckiem i konieczne jest karmienie „na odległość”. Jeśli to dziecko jest chore, to lekkostrawne i bogate w różne składniki mleko matki jest dla niego lekarstwem. Staramy się wtedy regularnie odciągać mleko i podawać je w szpitalu lub przekazywać personelowi medycznemu aby to uczynił za nas.

Jeśli chora jest mama i nie jest w stanie karmić dziecka na żądanie – może pokarm odciągać, po to by utrzymać laktację i ponownie karmić po powrocie do domu. W czasie nieobecności mamy dziecko mogą karmić opiekunowie odciągniętym wcześniej mlekiem mamy.

• Powrót do pracy, na uczelnię / dziecko pod opieką innej osoby (np. żłobek)
  

Kiedy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego kobieta wraca do pracy, to nadal może karmić dziecko swoim mlekiem.  W takiej sytuacji dobrze jest odciągać pokarm w razie potrzeby, np. rano lub wieczorem na kolejny dzień lub w małych ilościach przy każdorazowym karmieniu dziecka, aby zebrać potrzebną porcję mleka i nie zwiększyć przy okazji ustabilizowanej już laktacji. Z powodzeniem można też odciągać mleko podczas swojej nieobecności w domu – w miejscu pracy lub na uczelni.

Opiekun z powodzeniem nakarmi dziecko odciągniętym mlekiem kiedy mama jest w pracy. Jeśli niemowlę przebywa w żłobku lub innej placówce – również może być karmione odciągniętym mlekiem przez osoby sprawujące nad nim opiekę. Po powrocie do domu – dobrze jest przystawiać dziecko do piersi.

Przerwa na karmienie piersią

Jeśli mama ma sposobność, to może skorzystać z przerwy w pracy i w tym czasie odciągać mleko lub karmić bezpośrednio z piersi dziecko dowiezione przez opiekuna do miejsca pracy. Powrót do pracy nie jest równoznaczny z koniecznością zakończenia karmienia piersią. Pracę i karmienie piersią można pogodzić wypracowując swój własny sposób. Tym bardziej, że matce karmiącej, zgodnie z ustawą Kodeks pracy, przysługuje przerwa na karmienie piersią. W różnych sytuacjach jej długość, czy liczba będzie różna (jest to uzależnione od wymiaru etatu, liczby dzieci karmionych piersią). Informacje na temat uprawnień pracownic karmiących piersią znajdziecie na stronie informacyjnej Pracuję (z) pełną piersią, na portalu społecznościowym Facebook.

Podobnie może wyglądać karmienie dziecka po powrocie matki na uczelnię. Na niektórych uczelniach matkom karmiącym udostępnia się już pomieszczenia zapewniające intymność, w których mogą spokojnie odciągać mleko.

• Przyjmowanie niektórych leków

Kiedy matka przez jakiś czas musi brać leki, których przyjmowanie jest bezwzględnie zabronione podczas karmienia piersią. Są to leki posiadające kategorię ryzyka laktacyjnego według prof. Hale’a “L5”. Jeśli jest to krótki okres leczenia, to matka może odciągać mleko (nie podawać go dziecku) w celu utrzymania laktacji. W tym czasie dziecko można karmić zgromadzonym wcześniej pokarmem. Kiedy minie okres kuracji, można powrócić do karmienia bezpośrednio z piersi. W niektórych sytuacjach medycznych warto porozmawiać z lekarzem, ponieważ czasami możliwa jest zmiana leku na taki, który jest bezpieczny dla dziecka karmionego mlekiem mamy. Istnieją również leki, przy których można karmić, ale po spełnieniu określonych warunków, np. po upłynięciu okresu wchłaniania, kiedy nie ma już w organizmie substancji aktywnych lub ich poziom nie jest przeciwwskazaniem do karmienia dziecka.

• Wyjazd bez dziecka

Czasami występują okoliczności, kiedy matka wyjeżdża poza miejsce zamieszkania, na dzień, dwa lub kilka, pozostawiając dziecko karmione piersią pod opieką innej osoby. W takich sytuacjach idealnie sprawdzi się odciąganie mleka kilka dni wcześniej po karmieniu po to, aby zrobić mały zapas na czas nieobecności mamy. Dziecko jest wówczas karmione przez opiekuna mlekiem mamy. Mama karmiąca powinna zabrać ze sobą laktator lub nauczyć się odciągać mleko ręcznie, jeśli zaszłaby konieczność odbarczenia piersi na wyjeździe.

• Wyjście bez dziecka

W życiu każdej matki następuje taki moment, gdy chce lub musi wyjść z domu bez dziecka, zostawiając je pod opieką innej osoby albo skorzysta z innej formy opieki nad dzieckiem. U jednych mam taka okoliczność występuje sporadycznie, u innych regularnie (np. zajęcia taneczne). W różnych sytuacjach matki zastosują różnorodne rozwiązania dostosowane do potrzeb.

Należy pamiętać, że nieumiejętne odciąganie pokarmu może doprowadzić do powikłań, nadmiernej produkcji pokarmu i zaburzeń laktacji. Natomiast prawidłowe odciąganie pokarmu i w odpowiednim momencie może tę laktację, w zależności od sytuacji  – utrzymać lub rozbudzić.

Agnieszka Fechner i Katarzyna Szmurło – promotorki karmienia piersią CNoL.

Źródła:

1. “Karmienie Piersią”, Sheila Kitzinger.
2. “Warto karmić piersią. I co dalej?”, Magdalena Nehring – Gugulska.
3. “Po prostu piersią”, Gill Rapley, Tracey Murkett.
4. “Karmienie piersią w sytuacjach szczególnych” http://pediatria.mp.pl/karmienie-piersia/
5. “Przeciwwskazania i kontrowersje” – opracowanie Centrum Nauki o Laktacji: http://www.kobiety.med.pl/cnol/
6. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum prywatnego udostępnione Fundacji „Mlekiem Mamy”.