Karmienie piersią a prawo

Wytyczne, rekomendacje, standardy

Wytyczne WHO

WHO zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka, a po 6. miesiącu rozszerzenie diety poprzez proponowanie dziecku np. rozgniecionych warzyw i/lub owoców. Należy pamiętać, że dla tak małego dziecka mleko mamy to podstawa diety. Karmienie piersią należy kontynuować do 2. roku życia lub dłużej. Dodatkowo karmienie piersią powinno rozpocząć się w ciągu pierwszej godziny po porodzie. Dziecko powinno być karmione na żądanie, zarówno w dzień jak i w nocy. Należy unikać stosowania smoczków i dokarmiania butelką.

Standardy europejskie

Korzyści płynących z karmienia piersią nie trzeba popierać wynikami badań naukowych z trzech powodów:

Po pierwsze, karmienie piersią jest naturalnym, właściwym dla gatunku ludzkiego sposobem karmienia niemowląt i małych dzieci, więc jako takie nie wymaga uzasadnienia.

Po drugie, “wyłączne karmienie piersią jest punktem odniesienia lub modelem normatywnym, wobec którego wszystkie alternatywne metody karmienia powinny być porównywane ze względu na przyrost masy ciała, zdrowie, rozwój i wszystkie inne krótko i długoterminowe wyniki”. Dlatego obowiązek dostarczenia materiału dowodowego na poparcie wyższości lub równorzędności alternatywnych sposobów karmienia niemowląt i małych dzieci spoczywa na tych, którzy takie sposoby proponują.

Po trzecie, ponieważ korzyści płynące z karmienia piersią są już dobrze znane i publikowane w licznych łatwo dostępnych czasopismach medycznych oraz wielu dokumentach odnoszących się do zasad postępowania (policy statements). [8]

Konwencja o prawach dziecka

Zgodnie z artykułem 24 Państwa-Strony uznają prawo dziecka do jak najwyższego poziomu zdrowia i udogodnień w zakresie leczenia chorób oraz rehabilitacji zdrowotnej. Państwa-Strony będą dążyły do zapewnienia, aby żadne dziecko nie było pozbawione prawa dostępu do tego rodzaju opieki zdrowotnej. Państwa-Strony będą dążyły do pełnej realizacji tego prawa, a w szczególności podejmą niezbędne kroki w celu między innymi zapewnienia, aby wszystkie grupy społeczne, w szczególności rodzice oraz dzieci, były informowane i posiadały dostęp do oświaty oraz otrzymywały wsparcie w korzystaniu z podstawowej wiedzy w zakresie zdrowia dziecka i karmienia, korzyści z karmienia piersią, higieny i warunków zdrowotnych otoczenia.

Rekomendacje Ministerstwa Zdrowia

W ślad za wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Departament Matki i Dziecka rekomenduje wyłączne karmienie piersią jako optymalny i wzorcowy sposób żywienia niemowląt do ukończenia 6 miesiąca życia oraz kontynuację karmienia piersią przy jednoczesnym podawaniu pokarmów uzupełniających nawet do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia i dłużej”.

Standardy opieki okołoporodowej

Karmienie piersią znalazło również miejsce w standardach opieki okołoporodowej. Jednym z ich zadań jest ochrona i wspieranie karmienia naturalnego.

„Zgodnie z procedurą noworodek tuż po przyjściu na świat powinien zostać położony na brzuchu matki i pozostawać z nią w bezpośrednim i nieprzerwanym kontakcie „skóra do skóry” przez około 2 godziny. Takie postępowanie sprzyja prawidłowemu rozpoczęciu karmienia piersią oraz budowaniu więzi między matką a dzieckiem. Pamiętaj, masz prawo do dwugodzinnego bezpośredniego kontaktu z dzieckiem „skóra do skóry” tuż po urodzeniu. Kontakt ten może zostać przerwany, jeśli wystąpi zagrożenie życia lub zdrowia matki lub noworodka, odnotowane w dokumentacji medycznej. (…)

W pierwszych tygodniach życia dziecka położna powinna odbyć co najmniej 4 wizyty patronażowe. (…) Położna zachęca matkę do naturalnego karmienia dziecka, instruuje, jak prawidłowo karmić piersią i korygować nieprawidłowości w przebiegu karmienia, ocenia przebieg naturalnego karmienia i czynniki ryzyka niepowodzenia w laktacji oraz pomaga w rozwiązywaniu problemów związanych z laktacją”.

Wsparcie lekarzy, personelu medycznego

Z art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wynika, że lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi lekarzowi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.  Staranność ta winna być wyższa niż przeciętna ze względu na przedmiot zabiegów leczniczych, którym jest człowiek oraz skutki, które często są już nieodwracalne. Ponadto lekarz powinien przeprowadzać wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością poświęcając im niezbędny czas (art. 8 Kodeksu Etyki Lekarskiej), a w przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia powinien on poinformować o tym chorego i podjąć działania dla naprawy ich szkodliwych skutków (art. 21 Kodeksu Etyki Lekarskiej).

Zatem pacjent ma prawo do opieki opartej na aktualnej wiedzy medycznej. Pediatra dziecka, czy lekarze innych specjalizacji również powinni stosować się do zaleceń światowych, do przepisów prawnych. Wspierać wyłączne karmienie piersią do ukończenia 6 miesiąca życia dziecka i umożliwić to poprzez np. przepisywanie leków, które są odpowiednie dla matki karmiącej. Personel medyczny nie ma prawa wypowiadać się negatywnie na temat karmienia piersią, czy karmienia mlekiem odciągniętym przez matkę dziecka, niezależnie od czasu trwania karmienia naturalnego. W czasie wykonywania usług medycznych lekarz nie powinien raczej wyrażać swoich prywatnych opinii i postępować zgodnie z zasadami etyki zawodowej.

Akty prawne

1. Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym  (Dz.U. 2015 poz. 1916).
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz.U. 2012 poz. 1100).
3. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417).
4. Kodeks Etyki Lekarskiej, który przyjęto w 1991 roku. Nowelizacje: w 1993 roku na III Krajowym Zjeździe Lekarzy, w 2003 roku na Nadzwyczajnym VII Krajowym Zjeździe Lekarzy.
5. Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. 2009 nr 219 poz. 1708).
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23.12.2011 r. w sprawie zryczałtowanej wysokości kosztów w postępowaniu przed Wojewódzką Komisją do spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych (Dz. U. 2011 nr 294, poz. 1740).
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27.06.2013 r. w sprawie szczegółowego zakresu oraz warunków ustalania wysokości świadczenia w przypadku zdarzenia medycznego (Dz. U. 2013, poz. 750).
8. „Żywienie niemowląt i małych dzieci. Standardy postępowania dla Unii Europejskiej”, www.kobiety.med.pl/cnol/
9. KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r.), https://brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka

Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji „Mlekiem Mamy”.