Śmierć w literaturze
Zazwyczaj nie wiemy, jak mówić o śmierci kogoś bliskiego. Trudno uwierzyć w to, że nie ma już wśród nas osoby, którą kochaliśmy. Nie mniej trudno jest rozmawiać o stracie, zrozumieć, że nie będzie z nami małej istoty, której oczekiwaliśmy. Szukamy wsparcia innych osób, książek, artykułów, które pomogą nam przejść przez ten trudny czas. Nie zdawałam sobie sprawy, że takich książek jest aż tyle. I wiele z nich dotyczy rozmów z dziećmi o śmierci, czy stracie. Bo właśnie z najmłodszymi rozmawiać chyba jest najtrudniej…
Książeczki o śmierci
Serce w butelce (ang. “The Heart and the Bottle”) Jeffers Oliver, Wydawnictwo MAM s.c, 2012
Opowieść o małej dziewczynce, która z bezgranicznym zachwytem chłonęła wszelkie wspaniałości otaczającego świata, poznawała go wspólnie z tatą. Pewnego dnia po ukochanym ojcu został pusty fotel. Wydarzenie to skłoniło dziewczynkę do ukrycia swojego serca w bezpiecznym miejscu, aby uniknąć kolejnej straty…
„Nie zachwycała się już cudownościami tego świata i właściwie na nic nie zwracała uwagi…”
W tej wzruszającej opowieści subtelnie zostały przedstawione trudne tematy, jakimi są miłość i strata. Z książeczki dowiemy się też, że zawsze jest nadzieja…
Szczegółowy opis książeczki znajdziecie w czyto czary.
Źródło okładki: http://www.wydawnictwomam.pl/
„O Grzesiu, chłopczyku, który nie przestawał zadawać pytań”, Klementyna Suchanow, wyd. Znak emeticon, 2012
Piękna, ilustrowana książeczka dla dzieci, praktyczna dla rodziców. Cała książka składa się z obrazków, przedstawiających sytuację, obok zadane jest pytanie oraz pada odpowiedź. np. „Mamo, czy ty też kiedyś umrzesz” „Tak. Każdy kiedyś umrze. Ale nie martw się, nie umrę tak szybko.”
Na drugiej stronie znajduje się obrazek wyjaśniający z sentencją. Na końcu umieszczona została krótka pomoc dla rodzica.
Sentencje: „Gdy przestaje bić serce, kończy się życie”, „Wszystko co żyje umiera, tylko rzeczy martwe nie umierają”, „Nie zapominamy zmarłych, kochamy ich mocno także po śmierci”, „Koniec jednego etapu jest początkiem drugiego”, „Śmierć to wielka tajemnica”, „Życie to wielka przygoda…”
Recenzja: http://ksiazkirozwojowe.pl/ http://www.ksiazkoweczarymary.pl/
Źródło okładki: http://www.znak.com.pl/
„Mała książka o śmierci”, Pernilla Stalfelt, Wydawnictwo: Czarna Owca, 2008
Wyobrażenia o śmierci oczami dzieci. Rozmyślania o śmierci zostały przedstawione przez autorkę w sposób poważny i na wesoło. Opisuje słownie i przy pomocy obrazków jak wygląda martwy człowiek i co się z nami dzieje po śmierci. Czy idziemy do nieba, do Boga, czy wpadamy w czarną dziurę? To jedne z pytań, na które znajdziecie odpowiedź w tej małej książeczce. Odpowiedzi są udzielane w sposób prosty, zrozumiały dla dzieci i uzupełniane obrazkami:
„Kiedy mamy ochotę powspominać zmarłego, dobrze iść na cmentarz.”
Recenzja: http://wozkoweczytaja.blogspot.com/
Źródło okładki: http://www.czarnaowca.pl/
„W pogoni za życiem”, Przemysław Wechterowicz, wyd. EZOP Agencja Edytorska, 2012
Opowieść o przemijaniu. Bohaterami są owady, których doświadczenia, przeżycia zostały opisane w sposób zabawny. Schyłek dnia, nadchodzący wieczór uświadamia istnienie czasu, przemijania.
„To co ja mam teraz robić, Mucho? Jak ja mam teraz żyć?! Czuje się taka skołowana…”
Recenzja: http://ryms.pl/
Źródło okładki: http://ezop.com.pl/
„Jesień liścia Jasia. Opowieść o życiu dla małych i dużych”, Leo F. Buscaglia, Wydawnictwo: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne GWP, 2011
„Jesień to czas, kiedy liście przeprowadzają się do innego domu. Niektórzy nazywają to umieraniem.”
Książka jest dedykowana zarówno osobom dorosłym, jak i dzieciom, jednak dzieci nie powinny czytać jej same. Śmierć jest nieodzownym elementem naszego życia, ale nie wszyscy o tym pamiętają. Dzieci potrzebują w pobliżu osoby wspierającej i takiej, która im wytłumaczy zjawisko przemijania, co może być dla nich trudne do zrozumienia.
Recenzja: http://mamaczyta.pl/
Źródło okładki: http://www.gwp.pl/
„Żegnaj panie Muffinie”, Ulf Nilsson, Anna-Clara Tidholm, Wydawnictwo: EneDueRabe, 2008
To książka o życiu, o przemijaniu pokazana na podstawie życia świnki morskiej, która znalazła się u kresu swojego życia.
„Na pewno jest tak, że albo śmierć to odpoczynek, a wtedy nie ma się czego bać, albo przenosimy się gdzieś do wiecznego życia i tam żyjemy w szczęściu.”
Recenzja i źródło okładki: http://ryms.pl/
„Kiedy kiedyś, czyli Kasia, Panjan i Pangór”, Jarosław Mikołajewski, Wydawnictwo Egmont, 2011
Piękna opowieść, która oswaja dziecko z chorobami, starością, niedołężnością, wypadaniem włosów, odchodzeniem…
„Powiedział, że kiedyś kiedyś nie będzie siedział na ławce i karmił gołębi, to będzie znaczyło, że popłynął z Pangórem na wyspy i że więcej się pewnie nie zobaczymy, ale żebym się nie martwiła, bo on będzie bardzo szczęśliwy…”
Recenzja i źródło okładki: http://ryms.pl/
„Czarne życie”, Amanda Eriksson, Wydawnictwo: EneDueRabe, 2012
Nie umiera nikt bliski, a temat śmierci jest poruszany jakby „na zimno”. Opowiadanie zaczyna się od pogrzebu cioci, a potem organizowany jest pogrzeb myszki. Poruszona też została kwestia tego, co się dzieje z człowiekiem po śmierci, w co wierzą różni ludzie.
„Wiesz – powiedział dziadek. Niektórzy wierzą, że po śmierci idziemy do nieba albo rodzimy się na nowo. Jako inni ludzie. Lub jako zwierzęta. No to ja chcę być dzikim koniem w Mongolii – odpowiedziałam.”
Recenzja i źródło okładki: http://ryms.pl/
„Bluebird” Bob Staake, wyd. Andersen Press
Piękna i wzruszająca opowieść o szkole, samotności, zastraszaniu i znaczeniu przyjaźni. Bohaterami książeczki są chłopiec i niebieski ptaszek.
Książka przeznaczona jest zarówno dla dzieci, jak i osób dorosłych.
„Chusta babci” Asa Lind, wyd. Zakamarki
Poetycka opowieść o przyjaźni, o pożegnaniu i o poszukiwaniu miejsca, w którym można sobie wszystko spokojnie przemyśleć.
Recenzja i źródło okładki: Zakamarki, 2013.
O stracie (poronienie)
„Dzidziuś. Niewielka książeczka o wielkiej stracie”, Agata Baranowska, Wydawnictwo Ilustratornia, 2012
Autorka napisała o książce tak: “Poronienie jest stratą dziecka, a dotknięta nią rodzina – mama, tata oraz rodzeństwo – ma prawo do żałoby. Książka kierowana jest do rodziców, którzy chcieliby przejść świadomie przez różne etapy żałoby oraz przeżyć towarzyszące jej emocje, wraz ze starszym dzieckiem.”
„Tak, trochę sobie pokrzyczę. I potupię. A teraz popłaczę. Razem z mamą. Bo smutno nam bez dzidziusia.”
Recenzja: http://pozarozkladem.blogspot.com/
Źródło okładki: https://www.facebook.com/Ilustratornia/
„Przerwane oczekiwanie” Giorggia Cozza, wyd. Mamania, 2013
Autorka książki doświadczyła poronienia w 11 tygodniu ciąży. Jest dziennikarką specjalizującą się w tematyce okołoporodowej, psychologicznej oraz związanej ze zdrowiem. Przerwała ciszę, która często otacza poronienie, poruszyła temat tabu, jakim jest strata ciąży, pokazała, jak ważne jest wsparcie: „Liczne badania wykazały, że sieć wsparcia, bliskość i pomoc osób otaczających kobietę są najważniejsze na drodze do akceptacji straty i odzyskania spokoju.”
Recenzja: http://dziecisawazne.pl/
„Pod sercem mamy. O dzieciach utraconych i cudzie życia” Magdalena Lisiakiewicz, wydawnictwo Gloria24.pl
Autorka podzieliła się z czytelnikami swoimi doświadczeniami w macierzyństwie, które momentami było bardzo trudne. Opowiada o swoim cierpieniu, o stracie i o nowym życiu…
„Boże mój, najstraszniejszy na świecie jest widok swojego dziecka, które cierpi i nic nie można z tym zrobić. Nie mogłam uwierzyć, że to jest ten sam Człowieczek, który jeszcze parę, paręnaście godzin temu kopał mnie od wewnątrz; że jeszcze była przed nią tak długa droga rozwoju w moim łonie, przecież niczego nie potrafiła jeszcze zrobić sama, nawet oddychać. To najdroższa mi Maleńka Drobinka Życia. Jakie ona ma znaczenie w skali całego świata? A jakie w skali Boga?”
Recenzja i źródło okładki: http://glosdlazycia.pl/
Wiele różnorodnych pozycji zostało zgromadzonych w biblioteczce portalu „Dlaczego. Serwis dla Rodziców po Stracie Dziecka”.
Bajki terapeutyczne
„Bajki terapeutyczne”, Maria Molicka, wydawnictwo Media Rodzina, audio lub książka
Bajki pozwolą przezwyciężyć lęk i uporać się dziecku z trudnymi emocjonalnie wydarzeniami takimi jak między innymi przedszkole, szpital, konflikty w rodzinie, śmierć, porzucenie.
Artykuły
Agnieszka Stein „Kotek”: „Dzieci dotykają śmierci, uczą się jej. Oswajają. Potrzebują naszej odwagi i gotowości towarzyszenia im w tym procesie. Potrzebują prawdy. Szczerych odpowiedzi. Ale też cierpliwości.”
Mataja, Cisza, a potem rozmawialiśmy o pogodzie…
„O poronieniach się nie mówi, bo towarzyszy im masa mitów w związku z czym kobiety czują się winne i osamotnione, przez co wstydzą się mówić głośno o swoich doświadczeniach, a jeśli już zaczną to bliscy bardzo często nie wiedzą co z „tym” zrobić i ucinają temat, przez co z kolei spora część społeczeństwa przekonana jest, że poronienia zdarzają się rzadko.”
Jesper Juul dla DsW
„Niestety, śmierć w naszej kulturze rzadko bywa uznawana za nieodzowną część życia. Nie pasuje do naszego zaplanowanego i pełnego zajęć stylu funkcjonowania. A jednak śmierć jest ważnym elementem istnienia – i dzieci powinny wiedzieć o niej tyle co my. To daje im inną perspektywę i umożliwia głębsze zrozumienie rzeczywistości.”
Narysują dla ciebie motylka, Styl
„Nie wiedziała, że można sobie poparzyć policzki od łez. Dopóki nie poroniła i szpital nie potraktował jej tak, że nie znajduje na to słów. Straciła dziecko, tak jak 40 tysięcy kobiet w Polsce każdego roku. Została z wyrzutami sumienia i nitką smutku na zawsze.”
Prawdopodobnie na rynku istnieje wiele innych pozycji przybliżających zagadnienie śmierci, straty. Mam nadzieję, że nie będziecie musiały sięgać po nie stojąc w obliczu takich zdarzeń, a jedynie chcąc oswoić dzieci z przemijaniem. Jeśli jednak będziecie potrzebowały wsparcia, ufam, że dzięki nim Wy i Wasi najbliżsi spokojnie przejdziecie przez trudne chwile, mając świadomość, że życie i śmierć nieodzownie nam towarzyszą…
Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.
