Dieta wegetariańska jako sposób żywienia kobiety w ciąży i karmiącej piersią

Sposób żywienia zarówno w okresie ciąży jak i laktacji to okres szczególnie ważny dla zachowania zdrowia matki i dziecka. Prawidłowy rozwój płodu, a następnie wzrost i rozwój dziecka jest zależny od: podaży energii, makroskładników (białek, tłuszczów i węglowodanów) oraz witamin i składników mineralnych. Istnieje przekonanie, że diety eliminacyjne, w tym dieta wegetariańska nie są odpowiednie w tych szczególnych stanach fizjologicznych. Czy słusznie? 

Czym jest dieta wegetariańska?

Dieta wegetariańska to sposób żywienia wykluczający produkty mięsne, ale dopuszczający jaja, produkty mleczne oraz miód. 

Wyróżnia się kilka rodzajów wegetarianizmu: 

• laktoowoegetarianizm – nie wyklucza się jaj oraz produktów mlecznych, 
• laktowegetarianizm – nie wyklucza się mleka i produktów mlecznych, 
• owowegetarianizm – nie wyklucza się jaj, 
• pescowegetarianizm – nie wyklucza się mięsa ryb, 
• semiwegetarianizm – eliminuje się mięso ssaków, ale dozwolone jest spożycie drobiu, ryb i owoców morza.

Jaki wpływ na organizm ma eliminacja mięsa?

Badania jednoznacznie potwierdzają, że wegetarianie rzadziej zapadają na choroby układu krążenia, cukrzycę typu 2 i przede wszystkim otyłość. Eliminacja mięsa wcale nie musi być równoznaczna z niedoborami. Po prostu wymaga to większej kontroli dostarczanych witamin i składników mineralnych. Oczywiście czasami warto włączyć suplementację preparatami witaminowymi, jednak nie w każdym przypadku jest to konieczne. Suplementacja jest zawsze uzupełnieniem diety. Czas jakim jest ciąża i laktacja wymagają zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze, a w szczególności na: żelazo, jod, witaminę D i wielonienasycone kwasy tłuszczowe EPA i DHA. 

Zapotrzebowanie na składniki mineralne w ciąży

Dieta wegetariańska w ciąży

Według Instytutu Żywności i Żywienia oraz Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego prawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska może być odpowiednim sposobem żywienia w okresie ciąży. Stosowanie diet roślinnych nie zaburza prawidłowego rozwoju płodu. Jednak wykluczenie produktów odzwierzęcych często wymaga uzupełnienia codziennej diety o składniki niedoborowe takie jak: wapń, żelazo, jod, witamina B₁₂, witamina D i wielonienasycone kwasy tłuszczowe EPA i DHA. W pracy przeglądowej Piccoli i wsp. (2015) dotyczącej wpływu diet roślinnych na przebieg ciąży wykazano, że stosowanie diet wegańskich oraz wegetariańskich jest bezpieczne przy jednoczesnym kontrolowaniu dostarczanych składników odżywczych niezbędnych do rozwoju płodu [2]. Warto mieć świadomość, że niedobory witaminy B₁₂ to częste zjawisko również podczas stosowania diety zwyczajowej, a nie tylko wegetariańskiej.

Podobna sytuacja jest z żelazem. W związku z wyższym zapotrzebowaniem na żelazo w przebiegu ciąży zalecana jest suplementacja tego pierwiastka. Suplementacja wskazana jest zarówno podczas stosowania diety wegetariańskiej, jak i tradycyjnego sposobu żywienia. Naturalne sposoby, które będą wspomagały biodostępność żelaza oraz procesy krwiotwórcze to przede wszystkim:

• napary z pokrzywy,
• zakwas buraczany,
• komponowanie posiłków tak, aby łączyć produkty będące źródłem żelaza i produkty, które dostarczają witaminę C. 

Dieta wegetariańska w czasie laktacji

Badania wykazują, że kobiety zarówno stosujące dietę roślinną, jak i tradycyjną produkują mleko kobiece o porównywalnej wartości odżywczej [4]. Mleko matek wegetarianek charakteryzuje się wyższą zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tym omega-3) oraz niższą nasyconych kwasów tłuszczowych. Stężenie kwasu dokozaheksaenowego w mleku matki zazwyczaj jest niskie niezależnie od diety matki ze względu na niskie spożycie ryb i owoców morza. Dlatego też zazwyczaj zalecana jest suplementacja DHA w okresie ciąży i laktacji [5]. Stosowanie diety wegetariańskiej wiąże się z wyższym ryzykiem niedoborów witaminy B₁₂ i zazwyczaj kobiety są świadome tych niedoborów, dlatego ją suplementują. W badaniu Pawlak i wsp. wykazano, że 46,2% kobiet stosujących dietę wegańską i 27,3% wegetariańską suplementuje witaminę B₁₂. 

Podsumowanie

W świetle badań naukowych nie ma przeciwwskazań do stosowania diet wegetariańskich, zarówno w okresie ciąży jak i karmienia piersią. Badania pokazują, że niemowlęta urodzone przez matki wegetarianki rodzą się o czasie i mają prawidłową wagę urodzeniową.

Natalia Chochel – studentka na kierunku Żywienie Człowieka i Dietetyka.

Źródła: 

1. “Dieta wegetariańska w okresie ciąży”, NCEŻ.
2. Piccoli  GB., Clari R., Vigotti FN., Leone F., Attini R., Cabiddu G., Mauro G., Castelluccia N., Colombi N.,Capizzi I., Pani A., Todros T., Avagnina P. 2015. Vegan-vegetarian Diets in Pregnancy: Danger or Panacea? A Systematic Narrative Review. BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology): 122(5), 623-33, https://doi.org/10.1016/j.ajog.2009.02.025. 
3. Pawlak R., Berger J., Hines I. 2018. Iron Status of Vegetarian Adults: A Review of Literature. Am J Lifestyle Med: 12(6):486-498. doi: 10.1177/1559827616682933.
4. Vegan or vegetarian diet and breast milk composition – a systematic review  Karolina Karcz, Barbara Królak-Olejnik. 2021. Crit Rev Food Sci Nutr: 61(7):1081-1098,  doi: 10.1080/10408398.2020.1753650.
5. A cross-sectional study of fatty acids and brain-derived neurotrophic factor (BDNF) in human milk from lactating women following vegan, vegetarian, and omnivore diets  Maryanne T Perrin, Roman Pawlak, Lisa L Dean, Amber Christis, Linda Friend.
6. Gawęcki J. (red). Żywienie Człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. 2012. PWN, Warszawa.
7. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.